Όσο η Αθήνα Ξαναχτιζόταν, οι Απατεώνες άκμαζαν: Το Βιβλίο που αποκαλύπτει τις τεχνικές τους

Όσο η Αθήνα Ξαναχτιζόταν, οι Απατεώνες Άκμαζαν: Το Βιβλίο που αποκαλύπτει τις τεχνικές τους

Στην εποχή του Μεσοπολέμου, η Αθήνα προσπαθούσε να ανασυγκροτηθεί και να επανέλθει σε μια νέα κανονικότητα.

Το βιβλίο του Θωμά Σιταρά “Το Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα”, καταγράφει τις ιστορίες για τους απατεώνες της εποχής, αποκαλύπτοντας τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούσαν για να εκμεταλλευτούν την ανάγκη των ανθρώπων για οικονομική ανάκαμψη.

Μέσα από “Το Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα”, ο αθηναιογράφος Θωμάς Σιταράς, μας προσφέρει  μια καταγραφή των τεχνασμάτων των απατεώνων της παλιάς Αθήνας, αλλά και μια μοναδική ματιά στην κοινωνία και την ψυχολογία της εποχής. Με αμεσότητα και χιούμορ, καταφέρνει να αφηγηθεί ιστορίες απάτης και με παιγνιώδη διάθεση μας μεταφέρει στην Αθήνα της τότε εποχής. Ο λόγος του είναι ζωντανός και ελκυστικός, δίνοντας την αίσθηση ότι οι ιστορίες αφηγούνται από κάποιον που γνωρίζει καλά την πονηριά της αθηναϊκής καθημερινότητας. Η ικανότητά του να ισορροπεί ανάμεσα στην ιστορική αφήγηση και τη χιουμοριστική διάθεση μετατρέπει το βιβλίο του σε ένα έργο που δεν προσφέρει μόνο πληροφορίες για τους απατεώνες, αλλά και απόλαυση στον αναγνώστη, κάνοντάς τον συμμέτοχο στις μικρές περιπέτειες και τις παγίδες των παλιών Αθηναίων.

Οι πληροφορίες για “Το Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα” αντλήθηκαν από μια ποικιλία πηγών, με στόχο να δοθεί μια ακριβής και ζωντανή εικόνα της αθηναϊκής κοινωνίας μέχρι το 1940. Ο συγγραφέας χρησιμοποίησε αρχεία και δημοσιεύσεις της εποχής, εφημερίδες, αστυνομικές καταγραφές και προφορικές αφηγήσεις που διασώθηκαν μέσα από την παράδοση και τα ανέκδοτα της λαϊκής κουλτούρας.

Οι ιστορίες, οι φράσεις και τα περιστατικά που καταγράφει είναι αποτέλεσμα ενδελεχούς έρευνας και μελέτης, κάτι που του επέτρεψε να συνθέσει μια αυθεντική και καυστική αποτύπωση των μικρών και μεγάλων απάτων που γίνονταν στην Αθήνα. Η μελέτη του βασίστηκε στην αξιοποίηση πρωτογενών πηγών, που του προσέφεραν την αμεσότητα και την αίσθηση της καθημερινότητας εκείνης της περιόδου, με τις ιδιαιτερότητες και τους χαρακτήρες της.

Η Αθήνα του Μεσοπολέμου: Ελπίδα και Απάτες

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Αθήνα πέρασε σε μια περίοδο ανασυγκρότησης και ανασφάλειας. Οι κάτοικοι της πόλης, πληγωμένοι από τους συνεχείς πολέμους και τις κοινωνικές αναταραχές, προσπαθούσαν να ξαναφτιάξουν τις ζωές τους. Στο κλίμα αυτό, μερικοί “παστρικοχέριδες” βρήκαν πρόσφορο έδαφος να αναπτύξουν τα τεχνάσματά τους. Στο βιβλίο του, ο Σιταράς περιγράφει χαρακτηριστικά περιστατικά και ιστορίες όπου οι απατεώνες εκμεταλλεύτηκαν την ανασφάλεια και την ανάγκη για οικονομική ανέλιξη, κερδίζοντας μεγάλα ποσά από ανυποψίαστους πολίτες.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιούσαν οι απατεώνες εκείνη την εποχή ήταν απλές αλλά έξυπνα σχεδιασμένες, αντανακλώντας το ασταθές κοινωνικό περιβάλλον. Το βιβλίο του Σιταρά αποκαλύπτει ιστορίες από την Αθήνα του μεσοπολέμου, που φανερώνουν την επιδεξιότητα που έδειχναν οι απατεώνες και την ευκολία με την οποία εκμεταλλεύονταν την ανθρώπινη αφέλεια.

Τα Τεχνάσματα των Απατεώνων στην Αθήνα του μεσοπολέμου

Το Κόλπο των Ψεύτικων Επενδύσεων: Σε μια Αθήνα που προσπαθούσε να ανακάμψει, οι άνθρωποι αναζητούσαν ευκαιρίες για γρήγορο κέρδος. Πατώντας πάνω σε αυτή την ελπίδα, οι απατεώνες προσέφεραν επενδύσεις σε “μετοχές” και “ομόλογα” φανταστικών εταιρειών. Υποσχόμενοι υψηλές αποδόσεις σε ανυποψίαστους πολίτες, κατάφερναν να αποσπάσουν μεγάλα ποσά από ανθρώπους που αναζητούσαν οικονομική ασφάλεια. Σύμφωνα με το βιβλίο, η υποσχόμενη επένδυση κατέληγε να είναι απλώς ένα καλοστημένο κόλπο, με τους απατεώνες να εξαφανίζονται αφού είχαν εισπράξει τα χρήματα. Σε μια χαρακτηριστική περίπτωση, ένας απατεώνας έπεισε έναν επιχειρηματία να επενδύσει σε μια «κλωστοϋφαντουργική εταιρεία» που, όπως υποσχόταν, θα απέφερε υψηλά κέρδη. Η εταιρεία αποδείχθηκε ανύπαρκτη, και ο απατεώνας είχε εξαφανιστεί μαζί με τα χρήματα.

Οι Ψευτομαντατοφόροι της Ανασυγκρότησης: Ένα άλλο χαρακτηριστικό τέχνασμα της εποχής ήταν οι “ψευτομαντατοφόροι”. Μεταμφιεσμένοι σε κυβερνητικούς υπαλλήλους ή εργολάβους ανασυγκρότησης, πλησίαζαν πολίτες που προσπαθούσαν να ξαναχτίσουν τις κατεστραμμένες περιουσίες τους. Τους έπειθαν να πληρώσουν για “ειδικά συμβόλαια ανοικοδόμησης” ή να επενδύσουν σε υλικά οικοδομής που, υποτίθεται, ήταν διαθέσιμα μόνο σε αυτούς που είχαν κυβερνητική υποστήριξη. Το βιβλίο φανερώνει πώς οι απατεώνες χρησιμοποίησαν το εθνικό κλίμα ανασυγκρότησης για να εκμεταλλευτούν την εμπιστοσύνη του κοινού. Καθώς πολλοί προσπαθούσαν να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους μετά τους καταστροφικούς πολέμους, υπήρχε αυξημένη ζήτηση για οικοδομικά υλικά. Οι απατεώνες εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ανάγκη, στήνοντας πλαστές αποθήκες και πείθοντας τους πελάτες τους να αγοράσουν «φθηνά» υλικά που στην πραγματικότητα δεν υπήρχαν. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορίες περιγράφει έναν εργολάβο που πλήρωσε για μια μεγάλη ποσότητα τσιμέντου, μόνο για να διαπιστώσει ότι η «αποθήκη» είχε αδειάσει από τη μία μέρα στην άλλη.

Η Ατμόσφαιρα της Εποχής: Από τη Φτώχεια στην Προσδοκία για Κέρδος

Οι απατεώνες ήξεραν καλά πώς να αξιοποιούν το γενικό αίσθημα της εποχής. Οι κάτοικοι της Αθήνας είχαν επηρεαστεί από τα οικονομικά και πολιτικά γεγονότα και έψαχναν διεξόδους που θα τους εξασφάλιζαν ένα καλύτερο μέλλον. Σε αυτό το κοινωνικό και ψυχολογικό πλαίσιο, οι απατεώνες βρήκαν ευκαιρίες για να χειραγωγήσουν τον κόσμο. Το βιβλίο του Σιταρά παρουσιάζει την ψυχολογία πίσω από τις απάτες, δείχνοντας πώς οι απατεώνες εκμεταλλεύονταν την έλλειψη πληροφόρησης και την ανάγκη για άμεσο κέρδος.

Σε μια εποχή αστάθειας, οι άνθρωποι ήταν πιο ευάλωτοι στις υποσχέσεις και τις «ευκαιρίες» που προσέφεραν οι επιτήδειοι. Οι άνδρες και οι γυναίκες της εποχής είχαν πλέον αποκτήσει μια εσωτερική δίψα για βελτίωση της ζωής τους, γεγονός που τους έκανε ευάλωτους στις υποσχέσεις για εύκολο χρήμα και άμεση επιτυχία. Οι απατεώνες ήξεραν πώς να αξιοποιήσουν αυτήν την επιθυμία, παρουσιάζοντας τις προτάσεις τους ως μοναδικές ευκαιρίες. Συνήθως εμφανίζονταν με αξιοσέβαστη εμφάνιση και ύφος, υποδυόμενοι επιτυχημένους επιχειρηματίες ή ακόμα και κυβερνητικούς υπαλλήλους, για να αποκτήσουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων τους. Ο τρόπος με τον οποίο ντύνονταν και μιλούσαν τους έκανε να φαίνονται αληθινοί, πείθοντας τους αφελείς πολίτες.

Ειδικές Απάτες με Χαρακτηριστικά “Εισαγόμενων Ευκαιριών”

Οι ιστορίες του βιβλίου μάς δίνουν μια εικόνα της πολυπλοκότητας και της τόλμης των απατεώνων της τότε Αθήνας. Με την εισαγωγή ξένων αγαθών και την επαφή με την ευρωπαϊκή κουλτούρα, προέκυψαν νέες μορφές απατών. Ο απατεώνας χρησιμοποιούσε τη νέα μόδα, τον καταιγισμό από αγαθά και υπηρεσίες που εισάγονταν από τη Δύση, για να δημιουργήσει «εισαγόμενες ευκαιρίες». Όπως αναφέρεται στο Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα, ο κόσμος δελεαζόταν από αγαθά που θεωρούσαν «πολυτελείας», ακόμα και όταν αυτά δεν ήταν τίποτε παραπάνω από φθηνά προϊόντα ντυμένα με εντυπωσιακή παρουσίαση. Ο Σιταράς περιγράφει, για παράδειγμα, την περίπτωση ενός άνδρα που πούλησε σπάνια αιγυπτιακά νομίσματα σε συλλέκτες, πείθοντάς τους ότι ήταν εξαιρετικά πολύτιμα. Όταν τα θύματα ανακάλυψαν την αλήθεια, ο απατεώνας είχε ήδη εξαφανιστεί με τα χρήματα.

Άλλο ένα δημοφιλές τέχνασμα ήταν οι απάτες με εισαγόμενα καλλυντικά. Οι επιτήδειοι πουλούσαν δήθεν «σπάνιες» κρέμες και προϊόντα ομορφιάς από τη Γαλλία, εκμεταλλευόμενοι την αγάπη των Αθηναίων για τα ξένα προϊόντα. Στην πραγματικότητα, τα καλλυντικά ήταν φθηνής ποιότητας, συχνά παρασκευασμένα σε τοπικές βιοτεχνίες με σκοπό να μοιάζουν σε κάτι ακριβότερο.

Όπως αναφέρει ο Θωμάς Σιταράς στο βιβλίο του, οι απατεώνες προσαρμόζουν τις τεχνικές τους στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Ενώ η εποχή μπορεί να αλλάζει, οι βασικές ψυχολογικές τακτικές που χρησιμοποιούνται παραμένουν οι ίδιες.

Σήμερα, οι τεχνικές εξαπάτησης έχουν εξελιχθεί και χρησιμοποιούν τα social media και το διαδίκτυο, αλλά οι απατεώνες συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τις ίδιες ανθρώπινες αδυναμίες – την απληστία, την εμπιστοσύνη και την ανάγκη για γρήγορη απόδοση.

Στις μέρες μας, οι απατεώνες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ψεύτικες προσφορές, ανύπαρκτες επενδύσεις και phishing emails για να προσελκύσουν τα θύματά τους. Η μελέτη του παρελθόντος μέσα από ένα βιβλίο για απατεώνες μας βοηθά να κατανοήσουμε και να αναγνωρίσουμε τα σημάδια της εξαπάτησης στην εποχή μας.

“Το Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα” δεν είναι μόνο μια συλλογή από ευρηματικές ιστορίες, αλλά και ένα σημαντικό εργαλείο κατανόησης της ανθρώπινης φύσης και των αδυναμιών της. Στην Αθήνα του μεσοπολέμου, οι απατεώνες βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να απλώσουν τις πλεκτάνες τους, δείχνοντας μας πώς μια δύσκολη εποχή μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για τους επιτήδειους.

Απολαύστε τις πρωτογενείς πηγές για τους απατεώνες της εποχής και την καυστική γραφή του Θωμά Σιταρά, μέσα από το βιβλίο του “Το Εγχειρίδιο του Καλού Απατεώνα”, από τις εκδόσεις iWrite.