Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα ν ‘αλλάξει και να εφημερεύσει η ανθρωπότητα παρά μόνο όταν βελτιωθεί η θέση των γυναικών. Όταν εμείς οι γυναίκες καταπιεζόμαστε, δεν μπορούμε να εκφράσουμε ελεύθερα τα συναισθήματά μας, τον θυμό, την αγανάκτηση, ακόμη και τη χαρά ή τη λύπη μας, δεν μπορούμε να αναπτύξουμε τα ταλέντα μας, να εκφράσουμε τη δημιουργικότητά μας. Τότε όλοι, άνδρες και γυναίκες βγαίνουμε χαμένοι. Όταν όμως εμείς μπορούμε να εκφραστούμε ελεύθερα, να δημιουργήσουμε, να συμμετέχουμε και να διεκδικούμε, τότε όλος ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος. Πιστεύω ακράδαντα, ότι εμείς οι γυναίκες μπορούμε να φτιάξουμε έναν αλλιώτικο κόσμο, σοφότερο, καλύτερο, ειρηνικό.
Ο μεγαλύτερος εχθρός βρίσκεται μέσα μας και είναι η εικόνα που έχει η κάθε μία για τον εαυτό της. Είναι η εικόνα που αποκτήσαμε για μας όταν ήμασταν μικρές μέσα από την συμπεριφορά των γονιών μας και του περιβάλλοντός μας. Αυτή η εικόνα είναι πολύ δύσκολο να αντιστραφεί ή να εξουδετερωθεί.
Εάν θέλουμε, όμως, να αλλάξουμε και να διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν, πρέπει να σπάσουμε από τα πρότυπα που μας επιβλήθηκαν από τότε που μας τύλιξαν με τη ροζ πάνα. Αυτά τα πρότυπα είναι είναι εντελώς αόρατα και γι’ αυτό είναι δύσκολο να καταπολεμηθούν. Δεν διακρίνονται τόσο καθαρά, όσο μπορούμε να διακρίνουμε τις κοινωνικές δομές που μας επιβάλλουν π.χ. πληρωνόμαστε λιγότερο από τους άνδρες ή να μην έχουμε το δικαίωμα να διαθέτουμε το σώμα μας όπως εμείς θέλουμε.
Όπως το τελευταίο πράγμα που καταλαβαίνει ένα ψάρι είναι ότι κολυμπάει μέσα στο νερό, έτσι και εμείς το τελευταίο πράγμα που καταλαβαίνουμε είναι πως ένα μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς μας οφείλεται στην εικόνα που μας έχουν επιβάλλει ως μητέρες, σύζυγοι, νοικοκυρές, φιλενάδες, γυναίκες διαθέσιμες, καλοσυνάτες, γεμάτες αυτοθυσία.
Εμείς τα κορίτσια μαθαίνουμε αυτά τα πράγματα από τις μητέρες μας, γι’ αυτό μας φαίνονται σαν να είναι φυσικές ιδιότητές μας και όχι επίκτητες. Το καθάρισμα του σπιτιού, π.χ. είναι μια τέχνη που τη μαθαίνουμε όλες οι γυναίκες από τις μάνες μας. Γι’ αυτό υπάρχουν συνήθως γυναίκες καθαρίστριες.
Μαθαίνουμε να είμαστε ταπεινές, να εκπληρώνουμε καλά όλα τα καθήκοντά μας: να καθαρίζουμε, να οργανώνουμε, να κάνουμε διάφορες λεπτές δουλειές με τα χέρια μας όπως πλέξιμο, κέντημα, και να είμαστε οπωσδήποτε ευχάριστες στο κρεβάτι. Υπερβάλουμε πολλές φορές και αισθανόμαστε ενοχές όταν για κάποιους λόγους αναθέτουμε τις βοηθητικές δουλειές του νοικοκυριού σε άλλους ανθρώπους.
Πολλές από μας περάσαμε τη ζωή μας προσπαθώντας να καλύψουμε τις προδιαγραφές εκείνου του μοντέλου που μας έμαθαν ότι θα έπρεπε να είμαστε, αντί να ζούμε και να συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με αυτό που πραγματικά είμαστε. Χρειάζεται να πάψουμε να αρνούμαστε τον εαυτό μας και τις δικές μας ανάγκες και επιθυμίες, για να ικανοποιούμε και να ευχαριστούμε τους άλλους. Χρειάζεται να σκεφτούμε ξανά και να εξετάσουμε πάλι όλες εκείνες τις δουλειές και τις ενέργειες που τόσα χρόνια επαναλαμβάνουμε αυτόματα.
Για να αλλάξουμε όμως τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας, πρέπει πρώτα απ’ όλα να ισχυροποιήσουμε τη θέλησή μας, την αποφασιστικότητά μας και να εστιάσουμε με την προσοχή μας στον εαυτό μας, στις επιθυμίες μας και στις ανάγκες μας.
Η δική μας αλλαγή και ενδυνάμωση δεν συνεπάγεται σε καμιά περίπτωση την αποδυνάμωση των ανδρών. Η προσπάθεια να μειώσουμε τους άνδρες είναι το ίδιο κακή , όσο και η καταπίεση των γυναικών. Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε κάτι τέτοιο. Τέτοιες αντιλήψεις μας αποδυναμώνουν και να ακινητοποιούν όλους και νομίζω ότι η κοινωνίας μας έχει πολλούς που δεν κάνουν τίποτε για ν ‘αλλάξουν τα πράγματα.
Αυτό που θα μας βοηθήσει πολύ στην προσωπική μας ανάπτυξη και στον μακρύ δρόμο που έχουμε να περπατήσουμε, είναι η αίσθηση της προσωπικής μας αξίας και η αυτοεκτίμησή μας. Οι περισσότερες από εμάς είμαστε πολύ πιο δυνατές απ’ όσο νομίζουμε. Όμως αυτό δεν το ξέρουμε και δεν το καταλαβαίνουμε. Πιστεύουμε ότι είμαστε αδύναμα πλάσματα και γι’ αυτό θέλουμε να εξαρτόμαστε από τους άλλους, και τις περισσότερες φορές χρειαζόμαστε την προστασία δυνατών.
Οι οικογένειές μας και ο κοινωνικός μας περίγυρος μας έμαθαν να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε με κανόνες και περιορισμούς που πιστέψαμε ότι είναι συνυφασμένοι με το φύλο μας. Πιστέψαμε ότι είμαστε το ωραίο φύλο ή το αδύνατο. Αυτή είναι μια παγίδα που εμποδίζει εμάς τις γυναίκες να επιβληθούμε, να απαιτήσουμε, να διεκδικήσουμε, και να βρούμε τον αυτοσεβασμό μας.
Κάποιες γυναίκες ίσως νιώθουν ικανοποιημένες να παίζουν αυτούς τους ρόλους. Όμως, πάρα πολλές, δεν θέλουμε να τους παίζουμε πια. Για πάρα πολλά χρόνια ζούσαμε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις και τις προσταγές της ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Η ζωή, όμως, κάνει δικούς της κύκλους και φέρνει μπροστά μας τις εμπειρίες εκείνες, που μας δίνουν κάποια μαθήματα ώστε να εξελισσόμαστε ως προσωπικότητες.
Όταν ήμουν μικρή, θυμάμαι ότι μου έμαθαν πως πρέπει να μιλάω μετά από τους άνδρες, να κάθομαι μετά από τους άνδρες, να κάθομαι μετά από τους άνδρες και να μου λένε εκείνοι πως να σκεφθώ και τι να κάνω. Βέβαια, κανείς δεν μου δίδαξε κάτι τέτοιο ευθέως, αλλά παρακολουθώντας τη μητέρα μου που ζούσε και ενεργούσε με αυτόν τον τρόπο, έμαθα και εγώ να συμπεριφέρομαι και να λειτουργώ έτσι. Και σ’ αυτήν η μητέρα της τής είχε μάθει με τη συμπεριφορά της να δείχνει απόλυτη υπακοή στους άνδρες. Έτσι έμαθα και εγώ να κάνω το ίδιο. Αυτό είναι ένα μικρό παράδειγμα που δείχνει πολύ καλά με ποιον τρόπο δημιουργούνται τα πρότυπα πάνω στα οποία χτίζουμε τη ζωή μας.
Ως γυναίκες υιοθετούμε και επαναλαμβάνουμε τη συμπεριφορά της μητέρας μας. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρονιά για να καταλάβω ότι αυτή η συμπεριφορά δεν μου ήταν καθόλου ωφέλιμη και δεν ταίριαζε στον χαρακτήρα μου. Καθώς σιγά σιγά άλλαζα τις πεποιθήσεις μου και απέρριπτα παλιά πρότυπα, άρχισε να ανεβαίνει και η αυτοεκτίμησή μου. Έτσι, άρχισα να βλέπω μια άλλη πραγματικότητα και έμαθα να μην επιτρέπω στους άλλους να κυριαρχούν στη ζωή μου. Έπαψα να σχολούμε με τι θα σκεφθούν οι άλλοι για μένα, για τις πράξεις και τις αποφάσεις μου. Δεν ανησυχώ πια μήπως χάσω τη συμπάθεια του γείτονα, ούτε τις κολακείες των τρίτων.
Η αίσθηση της προσωπικής μας αξίας και η αυτοεκτίμησή μας είναι οι πιο σημαντικές ιδιότητες για την ηρεμία και την ευτυχία μας. Αν δεν τις έχουμε, τότε χρειάζεται να τις αναπτύξουμε. Όταν νιώθουμε ότι αξίζουμε, τότε δεν ανεχόμαστε καταστάσεις που μας ενώνουν και μας προσβάλλουν. Παραδινόμαστε στην κυριαρχία των άλλων επειδή πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε πολλά.
Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από την κοινωνική μελέτη της συγγραφέως Ηλέκτρας Δημητριάδου, με τίτλο “Λύχνος Αείφωτος, Αγώνας Αέναος“.