Eχω κάνει πολλές ομιλίες πάνω στα θέματα των σχέσεων. Ένα συχνό φαινόμενο ήταν πως στο τέλος μιας ομιλίας μου κάποια κυρία συνήθως –μιας και οι γυναίκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία σε ανάλογες ομιλίες ή σεμινάρια– ερχόταν και μου έλεγε: «Συγχαρητήρια, κύριε Καρπαθίου, τα είπατε πολύ όμορφα. Όμως, ξέρετε, σας περίμενα κάπως διαφορετικό». «Τι εννοείτε;» τη ρωτούσα. «Να», μου απαντούσε με δισταγμό, «σας περίμενα πιο απλό π.χ.». Και αυτό συνεχιζόταν με διάφορες παραλλαγές από διαφορετικές γυναίκες. Οι προσδοκίες, βλέπετε, αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα θέματα στις ανθρώπινες σχέσεις. Κάποτε κι ενώ μόλις είχα τελειώσει μια πολύ ευχάριστη ομιλία μου στο εξωτερικό, με πλησίασε η κυρία, η οποία την είχε διοργανώσει με επιτυχία, και στενή φίλη μιας γυναίκας με την οποία έβγαινα. Ήρθε κοντά μου με σταθερό βήμα και γεμάτο αυτοπεποίθηση λέγοντάς μου την κλασική φράση: «Όμορφα τα είπατε, όμως…». Και ενώ περίμενα ότι θα μου επαναλάβει την ίδια ατάκα που πάντα άκουγα, μου είπε με σοβαρό ύφος: «Αν δεν εφαρμόσεις όλα αυτά που ανέφερες στην ομιλία σου για τις σχέσεις με τη φίλη μου, θα το πω σε όλους». Η αλήθεια είναι πως με αφόπλισε και με προβλημάτισε, όμως αν και χωρίσανε οι δρόμοι μας με τη φίλη της έχουμε μείνει πολύ καλοί φίλοι μέχρι σήμερα και προφανώς δεν χρειάστηκε να με διαπομπεύσει δημοσίως.
Πολλές φορές, οι πρώτες συναντήσεις μας με έναν άνθρωπο μάς δημιουργούν πληθώρα αντιδράσεων, όπως απογοήτευση, ουδετερότητα, έλξη κ.λπ. Καμία αντίδραση δεν είναι τυχαία, όλες τους ορίζονται από μια μη συνειδητή αναγνώριση ορισμένων στοιχείων της προσωπικότητας του άλλου. Το ασυνείδητο δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τη ζωή μας, δεν το απασχολεί αν μας χαλάει τα σχέδια και δεν έχει καμία σχέση με τη λογική: αυτός, ακριβώς, ο «παράλογος» μηχανισμός παίζει τον καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας, τη συμπεριφορά μας και τις επιλογές μας. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι, συχνά, το ασυνείδητο λειτουργεί ύπουλα, σαμποτάροντας την ευτυχία μας και χρειάζεται να το κάνουμε να λειτουργεί υπέρ μας. Οι ασυνείδητες ανάγκες μας μπορεί να διαφέρουν πολύ από τις συνειδητές μας, καθώς, συνήθως, ελκόμαστε από ανθρώπους με χαρακτηριστικά τα οποία ο συνειδητός εαυτός μας ισχυρίζεται ότι τα απορρίπτει.
Η σημαντική ερώτηση, κάθε φορά που γνωρίζετε κάποιον, είναι: τι φανερώνει για μένα το στοιχείο αυτό της προσωπικότητας του άλλου που μου τον κάνει ελκυστικό;
Ως ενήλικοι, θεωρούμε κάποιον ποθητό, όταν υπάρχει άμεση σύνδεση της προσωπικότητας του ατόμου και των εσωτερικευμένων εμπειριών του –από την εποχή που ήταν παιδί– με τις αντίστοιχες δικές μας. Στις ερωτικές σχέσεις δημιουργούμε μια δεύτερη εμπειρία και ευκαιρία προσπαθώντας να καλύψουμε τις ανάγκες που είχαμε, ως παιδιά, μέσα από τον σύντροφό μας. Πρέπει να επισημάνουμε, βέβαια, ότι ο γάμος δημιουργεί έναν έντονο δεσμό, τον εντονότερο που έχουμε μετά από τη σχέση με τους γονείς μας. Όσο πιο στενή είναι η σχέση που έχουμε με κάποιον τόσο επιστρέφουμε στην παιδική μας ηλικία, ενώ, ταυτόχρονα, οι στενές σχέσεις αναζωπυρώνουν τα ασυνείδητα προβλήματα που είχαμε, όταν ήμασταν μικροί.
Τα παιδιά δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα αισθήματα απόρριψης από τους γονείς τους, με αποτέλεσμα να απωθούνται στο ασυνείδητο, αλλά, φυσικά, δεν εξαφανίζονται μέσα εκεί. Οι εμπειρίες αυτές εξακολουθούν να λειτουργούν υπόγεια, παραμένουν μέσα μας και βγάζουν ρίζες. Και όταν προχωρήσουμε σ’ έναν γάμο ή ερωτευτούμε ή όταν ένα παιδί γεννηθεί, τότε αυτές οι καταστάσεις λειτουργούν σαν καταλύτης, αναζωπυρώνοντας όλα τα ασυνείδητα αισθήματα και προβλήματα. Αισθήματα τα οποία, στη συνέχεια, προβάλλουμε στον σύντροφό μας, χωρίς πολλές φορές να καταλαβαίνουμε, καν, γιατί μαλώνουμε.
Έλκουμε καταστάσεις όπου υπάρχει ελπίδα να επουλωθούν τα παιδικά μας τραύματα και ελκόμαστε από αυτό που μας είναι γνώριμο. Το εσωτερικό μας ραντάρ ψάχνει για το σήμα που έχει μάθει να λαμβάνει από παιδί, αυτό του φαίνεται πιο ελκυστικό· γνωρίζεις κάποιον και λες «είναι σαν να τον ξέρω μια ολόκληρη ζωή» ή «ίσως να έχουμε γνωριστεί σε μια προηγούμενη ζωή» ή «είναι καρμικό».
Είναι απαραίτητο να επισημάνουμε εδώ ότι όταν ακούσετε από κάποιον να σας λέει πως «μόνο ένας άνθρωπος με έχει καταλάβει, εσύ», «σε λατρεύω», «οι άλλοι ήταν τίποτα σε σχέση με σένα…» κ.λπ., τότε πρέπει να είστε πολύ επιφυλακτικοί, επειδή βλέπει σ’ εσάς στοιχεία που, πιθανώς, δεν έχετε. Προβάλλει σ’ εσάς δικές του προσδοκίες και θα κάνει ό,τι μπορεί για να σας προσαρμόσει σ’ αυτές!
Η πρώτη αίσθηση, η οποία ενεργοποιείται όταν γνωρίσουμε κάποιον, είναι η όραση, ενώ, κατόπιν, αυτή που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο είναι η όσφρηση. Η όσφρηση έχει άμεση σχέση με τα υγρά του σώματός μας και τη χημεία του. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας αντανακλώνται στο σωματικό επίπεδο σε χημικές ενώσεις, οι οποίες παράγονται από τον εγκέφαλο και απορροφώνται από τους υποδοχείς των κυττάρων. Έτσι, όταν κάποιος μας είναι ποθητός, αυτό σημαίνει πως οι χημικές αντιδράσεις –που προκαλούνται από τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του (τα οποία καθορίζουν και τη ζωή του) και δρουν καταλυτικά στον τρόπο που διαμορφώνεται η σωματική του οσμή– μας είναι γνώριμες, ακριβώς επειδή κάπου ταυτίζονται με τις ανάλογες γονεϊκές μας προσλαμβάνουσες. Είναι, απλώς, η συνήθεια… Ό,τι συνηθίσουμε, το θεωρούμε φιλικό· πρόκειται για τον ίδιο μηχανισμό που κάνει τους ανθρώπους να θεωρούν ότι το φαγητό της μητέρας τους είναι το καλύτερο, άσχετα αν οι άλλοι έχουν, συνήθως, διαφορετική άποψη.
Δυστυχώς, όμως, τις περισσότερες φορές, δεν παίρνουμε αυτό που αναζητάμε. Για να υπάρξει επούλωση των τραυμάτων, χρειάζεται να αλλάξουμε την προσωπικότητά μας. Το πρώτο και βασικότερο βήμα είναι η πλήρης αποδοχή και αγάπη του εαυτού μας. Πρέπει, ουσιαστικά, να αντιληφθούμε τις μη συνειδητές ανάγκες που μας ωθούν να αναπαράγουμε τα ίδια μοντέλα σχέσεων και να αναγνωρίσουμε τους μηχανισμούς του ασυνειδήτου, δηλαδή τα πρότυπα που προέρχονται από τους γονείς μας και τους ρόλους που έχουμε μάθει να υιοθετούμε.
Το ασυνείδητο εμφανίζεται με τους εξής τρόπους στη ζωή μας: μέσα από τα όνειρα, τα γλωσσικά ολισθήματα, τις υπερβολικά έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και τα πρότυπα επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς.
Αφού έχουμε συνειδητοποιήσει και αποδεχτεί τους μηχανισμούς του ασυνειδήτου μας, το σημαντικότερο σημείο, ώστε να επέλθει η αλλαγή, είναι να εκτονωθεί και να αναγνωριστεί το ασυνείδητο συναισθηματικό υλικό που συνδέεται με τα τραύματά μας, το σώμα μας να αποκτήσει τη φυσική του ζωντάνια και να εγκαθιδρύσουμε καινούργια δεδομένα στον εγκέφαλό μας. Έτσι, μέσα από αυτές τις νέες συνάψεις, θα δημιουργηθεί μια νέα αντίληψη της πραγματικότητας. Και, καθώς αλλάζουμε την προσωπικότητά μας και τον προσωπικό μας προγραμματισμό, αλλάζουμε και τον τύπο του ανθρώπου που έλκουμε.
Να σημειώσουμε εδώ ότι, εάν δεν κάνουμε αλλαγές στην προσωπικότητά μας, το να συνάψουμε ερωτική σχέση με κάποιον που δεν μας έλκει παθιασμένα, αλλά τρέφουμε αισθήματα θαυμασμού και εκτίμησης γι’ αυτόν, σε ένα γειωμένο πλαίσιο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια επιτυχημένη σχέση. Διότι, μ’ αυτόν τον τρόπο, αποφεύγουμε την πλάνη του έρωτα, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από υπερεκτίμηση των θετικών στοιχείων της προσωπικότητας του άλλου, προβολή των ψυχολογικών ιδιοτήτων που εμείς έχουμε ανάγκη να δούμε πάνω στον άλλον και υποτίμηση των στοιχείων που δεν μας ταιριάζουν.
Όσο πιο ατελής ήταν ο γάμος των γονέων μας τόσο περισσότερο προβάλλουμε την τελειότητα και την αναζητάμε στο πρόσωπο του άλλου που θέλουμε να αντικαταστήσει τους γονείς μας. Και ακόμα δυσκολότερη γίνεται, τότε,η επιλογή συντρόφου – μια τέτοια στάση χαρακτηρίζεται από ναρκισσισμό, εγωκεντρισμό, εξάρτηση.
-Απόσπασμα από το βιβλίο “Μυστική Ψυχολογία” του συγγραφέα Μιχαήλ Καρπαθίου
