Ελλάδα, Παγκόσμιος Πόλεμος και Δύση: Κατασκευάζοντας την Ιστορία

Η Ελλάδα, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Δύση: Κατασκευάζοντας την ιστορία

Η Ελλάδα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η θέση της στη μεταπολεμική ιστορία

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε η πιο θανατηφόρα σύγκρουση στην ανθρώπινη ιστορία, με περισσότερους από 70 εκατομμύρια νεκρούς. Ο αντίκτυπός του διαμόρφωσε το μέλλον του κόσμου, αλλά και τη μεταπολεμική αφήγηση σχετικά με το ποιος βρέθηκε στη «σωστή πλευρά της ιστορίας». Ωστόσο, οι επίσημες ιστορικές αφηγήσεις συχνά παρουσιάζουν μια επιλεκτική εικόνα του πολέμου, υπερτονίζοντας τον ρόλο των δυτικών δυνάμεων, ενώ υποβαθμίζουν τη συμβολή χωρών όπως η Ελλάδα.

Αν και οι Αγγλοαμερικανοί θεωρούνται οι νικητές του πολέμου, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Η στρατηγική τους, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της σύγκρουσης, ήταν περισσότερο αναμονής παρά άμεσης εμπλοκής. Παρέμειναν ουσιαστικά αμέτοχοι, ελπίζοντας ότι η ναζιστική Γερμανία θα εξουδετέρωνε την ΕΣΣΔ. Όταν όμως ο συσχετισμός δυνάμεων άλλαξε και έγινε σαφές ότι η Σοβιετική Ένωση δεν θα ηττηθεί, αποφάσισαν να εμπλακούν ενεργά, επιδιώκοντας να διασφαλίσουν τη μεταπολεμική τους κυριαρχία.

Ενδεικτικό της δυτικής ιστορικής αφήγησης είναι η έμφαση που δίνεται σε γεγονότα όπως η απόβαση στη Νορμανδία, η οποία παρουσιάζεται ως μια αποφασιστική μάχη του πολέμου. Στην πραγματικότητα, η δύναμη των Γερμανών στο δυτικό μέτωπο ήταν ασύγκριτα μικρότερη από αυτήν που είχαν στο ανατολικό. Στη Νορμανδία είχαν μόλις 4 μεραρχίες, ενώ στη Σοβιετική Ένωση 124. Αυτή η αριθμητική διαφορά αποκαλύπτει την πραγματική δυναμική των συγκρούσεων και το βάρος που σήκωσε το ανατολικό μέτωπο.

Η Ελλάδα στον πόλεμο: Μια ιστορία παραμερισμένη

Ανάμεσα στις χώρες που υπέστησαν το μεγαλύτερο βάρος του πολέμου ήταν και η Ελλάδα. Αν και μικρή σε μέγεθος και πληθυσμό, η χώρα πλήρωσε βαρύ τίμημα. Περισσότεροι από 800.000 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους, αν συνυπολογιστούν τα θύματα του λιμού, των εκτελέσεων και των πολεμικών συγκρούσεων.

Η συνεισφορά της Ελλάδας δεν περιορίστηκε μόνο στην αρχική αντίσταση απέναντι στον Άξονα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αναπτύχθηκε ένα από τα μαζικότερα αντιστασιακά κινήματα στην Ευρώπη, με εκατομμύρια πολίτες να συμμετέχουν. Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήταν η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, με τον στρατιωτικό του βραχίονα να διεξάγει πολλές μάχες ενάντια στις γερμανικές δυνάμεις. Η οργανωμένη αντίσταση δεν ήταν καθολικό φαινόμενο σε άλλες χώρες, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις υπήρξαν μικρές ομάδες που ενεργοποιήθηκαν προς το τέλος του πολέμου, όταν είχε ήδη διαφανεί η ήττα των Γερμανών.

Παρόλα αυτά, παρά τις τεράστιες θυσίες, η Ελλάδα δεν έτυχε της αναγνώρισης που της αναλογούσε στη μεταπολεμική περίοδο. Οι αγγλοσαξονικές δυνάμεις, αντί να στηρίξουν τη χώρα για τη συμβολή της, την άφησαν εκτεθειμένη σε έναν εμφύλιο πόλεμο που προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ίδιες. Αντίθετα, χώρες που είχαν συνεργαστεί με τον Άξονα, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, ενσωματώθηκαν γρήγορα στη νέα παγκόσμια τάξη και έγιναν μέλη της G7, χωρίς να πληρώσουν ουσιαστικά για τα εγκλήματά τους.

Κατασκευάζοντας την ιστορία: Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα και τη Δύση του Σήμερα

Η ιστορία δεν είναι απλώς ένα σύνολο γεγονότων, αλλά και ένα εργαλείο διαμόρφωσης της παγκόσμιας συνείδησης. Οι νικητές του πολέμου είχαν την ευχέρεια να γράψουν την ιστορία με τρόπο που εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός αφηγήματος που τοποθέτησε τη Δύση στο κέντρο των γεγονότων, ενώ αγνόησε ή υποβάθμισε τη συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων χωρών που πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος.

Επιπλέον, οι ίδιες δυνάμεις που ηγήθηκαν της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης επέλεξαν να «ξεπλύνουν» τους πρώην εχθρούς τους, ενσωματώνοντάς τους στα οικονομικά και πολιτικά τους συστήματα. Ο αγγλοσαξονικός ιμπεριαλισμός, μπροστά στον φόβο της ΕΣΣΔ, προτίμησε να κάνει συμμάχους ακόμη και χώρες που είχαν υποστηρίξει τους Ναζί, επιτρέποντάς τους να ανακάμψουν γρήγορα, ενώ η Ελλάδα παρέμεινε καθηλωμένη σε έναν ρόλο εξαρτημένης χώρας.

Από τον Β’ Παγκόσμιο στη σημερινή γεωπολιτική σκηνή

Το φαινόμενο της ιστορικής κατασκευής δεν περιορίστηκε στη μεταπολεμική περίοδο, αλλά συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η ίδια λογική χρησιμοποιείται για τη διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας. Η δυτική κυριαρχία στον τρόπο που καταγράφονται τα γεγονότα δεν αφορά μόνο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και τις συγκρούσεις της σύγχρονης εποχής.

Η πολιτική των αγγλοσαξονικών δυνάμεων παραμένει σταθερή: η ανάδειξη ενός αφηγήματος που τις τοποθετεί ως τους ηθικούς εγγυητές της παγκόσμιας ειρήνης, ενώ ταυτόχρονα αποσιωπούνται εγκλήματα και παρεμβάσεις που δεν ταιριάζουν σε αυτό το αφήγημα. Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τους πολέμους του Ιράκ και της Γιουγκοσλαβίας, οι ισχυροί έχουν τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση της ιστορίας, αφήνοντας στο περιθώριο τις χώρες που δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους.

Η περίπτωση της Ελλάδας είναι χαρακτηριστική: μια χώρα που αντιστάθηκε σθεναρά, υπέστη τεράστιες απώλειες, αλλά τελικά δεν της αποδόθηκε ποτέ η θέση που της αναλογούσε στη διεθνή ιστορική συνείδηση. Αντίθετα, οι ίδιες δυνάμεις που κάποτε επωφελήθηκαν από τον αγώνα της, σήμερα εξακολουθούν να την αντιμετωπίζουν ως περιφερειακό παίκτη, με περιορισμένο ρόλο στη διαμόρφωση των διεθνών εξελίξεων.

Η ιστορία, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα αρχείο περασμένων γεγονότων, αλλά ένα ζωντανό πεδίο διαμόρφωσης αντιλήψεων και πολιτικών συμφερόντων. Και σε αυτή τη διαδικασία, δεν είναι πάντα η αλήθεια που επικρατεί, αλλά η δύναμη αυτών που έχουν τον έλεγχο της αφήγησης.

Η τεχνική της παραποίησης της ιστορίας όμως δεν σταμάτησε εκεί. Οι ίδιες τακτικές χρησιμοποιούνται και σήμερα για να ελέγξουν την παγκόσμια αντίληψη και να δικαιολογήσουν νέες πολιτικές στρατηγικές.

Ιστορία και Σύγχρονη Γεωπολιτική: Από την Ελλάδα στον Ψυχρό Πόλεμο και στην Κίνα του Σήμερα

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Δύση διαμόρφωσε ένα νέο αφήγημα, παρουσιάζοντας τη Σοβιετική Ένωση ως την απόλυτη απειλή. Έτσι, ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος, μια σύγκρουση που δεν ήταν μόνο στρατιωτική ή οικονομική, αλλά και ιδεολογική.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους χρησιμοποίησαν κάθε διαθέσιμο μέσο – από την προπαγάνδα μέχρι τις στρατιωτικές επεμβάσεις και τις οικονομικές κυρώσεις – για να αποδυναμώσουν τη Σοβιετική Ένωση και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στον κόσμο. Αυτό το αφήγημα διαμορφώθηκε μεθοδικά, μέσα από ελεγχόμενα ΜΜΕ, χρηματοδοτούμενα think tanks και πολιτικές όπως το Δόγμα Τρούμαν και το Σχέδιο Μάρσαλ, που παρουσιάστηκαν ως «υπεράσπιση της ελευθερίας», ενώ στην πραγματικότητα στόχευαν στον περιορισμό της σοβιετικής επιρροής​.

Σήμερα, η παγκόσμια ισορροπία έχει αλλάξει. Η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει πια, αλλά η ανάγκη της Δύσης να έχει έναν αντίπαλο παραμένει. Και αυτός ο αντίπαλος είναι πλέον η Κίνα.

Όπως και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, έτσι και τώρα, τα δυτικά ΜΜΕ κατασκευάζουν ένα αφήγημα στο οποίο η Κίνα παρουσιάζεται ως μια νέα παγκόσμια απειλή. Η ρητορική αυτή δεν είναι τυχαία: η Κίνα δεν αποτελεί μόνο έναν οικονομικό γίγαντα, αλλά και μια ανερχόμενη γεωπολιτική δύναμη που αμφισβητεί ανοιχτά την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ​.

Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, οι Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν στη θέσπιση του Strategic Competition Act του 2021, ενός νομοσχεδίου που επιτρέπει τη διοχέτευση δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δράσεις αντι-κινεζικής προπαγάνδας, οικονομικής απομόνωσης και στρατιωτικής ενίσχυσης των συμμάχων τους στην Ασία​. Πρόκειται για την ίδια τακτική που είχε χρησιμοποιηθεί στον Ψυχρό Πόλεμο: η δημιουργία ενός «εχθρού» που δικαιολογεί επεμβάσεις και ενισχύει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

Η Προπαγάνδα σε Δράση: Επιλογή και Διαστρέβλωση των Γεγονότων

Όπως και στη δεκαετία του 1950, έτσι και σήμερα, τα μέσα ενημέρωσης δεν παρουσιάζουν απλώς τα γεγονότα, αλλά τα διαμορφώνουν. Παραδείγματα αυτής της στρατηγικής είναι:

• Η διαχείριση της πανδημίας: Ενώ η Κίνα επέβαλε αυστηρά μέτρα και διατήρησε χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας, τα δυτικά ΜΜΕ εστίασαν αποκλειστικά στις απομονώσεις και τις σκληρές πολιτικές, αποσιωπώντας τις επιτυχίες της​.
• Το ζήτημα των Ουιγούρων: Η δυτική προπαγάνδα έχει επενδύσει τεράστιους πόρους στην κατασκευή μιας εικόνας της Κίνας ως χώρας που παραβιάζει μαζικά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρότι το Πεκίνο έχει εφαρμόσει πολιτικές καταστολής στην περιοχή, τα στοιχεία που παρουσιάζονται συχνά είναι διαστρεβλωμένα ή επιλεκτικά, εξυπηρετώντας τη γεωπολιτική στρατηγική των ΗΠΑ​.

Η τεχνική είναι ξεκάθαρη: η επιλογή και η προβολή συγκεκριμένων θεμάτων με τρόπο που ενισχύει το αφήγημα μιας Κίνας που αποτελεί κίνδυνο για τη διεθνή τάξη.

Το Μοτίβο που Επαναλαμβάνεται

Η στρατηγική που χρησιμοποιήθηκε στον Ψυχρό Πόλεμο και εφαρμόζεται ξανά σήμερα βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές:

• Η κατασκευή ενός μεγάλου αντιπάλου – πρώτα ήταν η Σοβιετική Ένωση, τώρα είναι η Κίνα.
• Ο έλεγχος της πληροφορίας – η χρήση των μέσων ενημέρωσης για την κατεύθυνση της κοινής γνώμης.
• Η οικονομική και στρατιωτική απομόνωση του αντιπάλου – μέσα από κυρώσεις, γεωπολιτικές πιέσεις και στρατηγικές συμμαχίες.

Η διαφορά σήμερα είναι ότι η Κίνα δεν είναι η Σοβιετική Ένωση. Δεν λειτουργεί με την ίδια κλειστή οικονομία και έχει ήδη αναπτύξει δίκτυα επιρροής σε όλο τον κόσμο. Παρόλα αυτά, η προσπάθεια της Δύσης να τη χαρακτηρίσει ως «απειλή» συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.

Το πώς γράφεται η ιστορία έχει σημασία. Ο τρόπος με τον οποίο η Δύση παρουσίασε τον Ψυχρό Πόλεμο ως μια μάχη «καλού εναντίον κακού» επαναλαμβάνεται και σήμερα, με την Κίνα στη θέση της Σοβιετικής Ένωσης. Η διαχείριση της πληροφορίας, η επιλογή των γεγονότων και η κατασκευή πολιτικών αφηγημάτων αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της παγκόσμιας γεωπολιτικής.

Στην πραγματικότητα, η ιστορία δεν είναι ένα στατικό σύνολο γεγονότων, αλλά ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη διαμόρφωση της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Και όσο οι ισχυροί συνεχίζουν να γράφουν τα κεφάλαια της, η ανάγκη για κριτική σκέψη και βαθύτερη κατανόηση των γεγονότων είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Το Βιβλίο που Ανατρέπει τα Ιστορικά Στερεότυπα:

Σε έναν κόσμο όπου η ιστορία δεν είναι απλώς ένα σύνολο γεγονότων, αλλά ένα εργαλείο διαμόρφωσης της παγκόσμιας τάξης, το βιβλίο Κίνα: Το μονοπάτι για την επιστροφή στο μέλλον; ρίχνει φως στις αφηγήσεις που έχουν καθορίσει τον σύγχρονο γεωπολιτικό χάρτη.

Γιατί να το διαβάσεις:
✔ Ανατρέπει τις κυρίαρχες αφηγήσεις για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ρόλο της Ελλάδας, εξετάζοντας πώς η ιστορία γράφεται από τους νικητές.
✔ Αποκαλύπτει πώς η Δύση διαμορφώνει την ιστορική μνήμη για να εξυπηρετήσει γεωπολιτικές στρατηγικές, από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι σήμερα.
✔ Αναλύει τον νέο Ψυχρό Πόλεμο και πώς η Κίνα έχει γίνει ο σύγχρονος «αντίπαλος» σε μια επαναλαμβανόμενη στρατηγική απομόνωσης και ελέγχου της πληροφορίας.
✔ Φέρνει στο φως τις πρακτικές της προπαγάνδας που χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν πολιτικές κυρώσεων, στρατιωτικών παρεμβάσεων και οικονομικής πίεσης.
✔ Συνδέει το παρελθόν με το παρόν, αποκαλύπτοντας τους μηχανισμούς με τους οποίους η ιστορία χρησιμοποιείται ως εργαλείο εξουσίας.

Οι κυρίαρχες αφηγήσεις δεν είναι πάντα η αλήθεια. Ήρθε η ώρα να αμφισβητήσουμε όσα θεωρούσαμε δεδομένα.

📖  ΒΡΕΣ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ