Αμύνταιο: Συντηρητές Μνήμης

52 ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ 27 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ γράφουν για τη μικρή πολίχνη του βορρά, το Αμύνταιο. Μια μικρή, άσημη και ασυνάρτητη επαρχία στα βορειοδυτικά της Ελλάδας, «βόρεια και εξίσου δυτικά», που έγραφε ο όμορος Μίμης Σουλιώτης, για να «σε κατοχυρώνει σ’ όλες τις κρίσιμες περιστάσεις». Κωμόπολη που δεν ξεπέρασε ποτέ τους 3.000-5.000 κατοίκους – άντε να έφτασε κάποτε τους 6.000, αν προσμετρήσει κανείς και τους προσωρινούς φαντάρους. Ασήμαντος οικισμός και τούρκικο τσιφλίκι τον 19ο αιώνα, μεταμορφώθηκε με την έλευση του σιδηροδρόμου στις αρχές του 20ου αιώνα σε μια ευημερούσα και όλο ζωή κωμόπολη, εμπορικό κέντρο και συγκοινωνιακός κόμβος της Δυτικής Μακεδονίας. Διατρέχοντας όλον τον 20ο αιώνα, το Αμύνταιο έζησε εκ του σύνεγγυς και στο πετσί του όλα τα δραματικά γεγονότα, καθώς και τις συνέπειες τους: τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την έλευση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία το 1922, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή, τον παραλογισμό του Εμφυλίου, τις σκληρές μετεμφυλιακές μέρες με το αστυνομοκρατία και το παρακράτος, τη μετανάστευση… Και τώρα, στις αρχές του 21ου αιώνα, η μικρή πολίχνη προσπαθεί αμήχανη και με αγωνία να βρει βηματισμό για να ξεφύγει από το ζοφερό μέλλον που της έχουν προγράψει οι κυβερνήσεις που υπηρετούν τον «ορθολογισμό» του Μνημονίου. Το Αμύνταιο, που άντεξε την πείνα και τα δεινά δυο Παγκοσμίων πολέμων και ενός Εμφυλίου, κινδυνεύει από συρρίκνωση, καθώς τώρα στη «Νέα Τάξη» που εκπονούν οι «βραχμάνοι» της κεντρικής εξουσίας δεν έχουν θέση συναισθηματισμοί. Υπηρεσίες ξηλώνονται, οι νέοι μεταναστεύουν για μια ακόμη φορά, το άλλοτε ακμάζον εμπόριο φυλλοροεί και επικρατεί στον αέρα η ύποπτη νηνεμία των καιρών. Οι βέβηλοι τόλμησαν να σταματήσουν ακόμα και το τρένο από μια ανέκαθεν «τρενούπολη», άλλο που δεν τα κατάφεραν…. Ο συλλογικός αυτός τόμος δεν είναι αποστειρωμένη ιστοριογραφία, ούτε πόνημα λαογραφίας. Δεν είναι συρραφή από χρονογραφήματα, μήτε προκάτ πληροφορίες για τον τόπο, σαν και αυτές που βρίσκει κανείς σε ενημερωτικά φυλλάδια ξενοδοχείου ή σε μαζικής παραγωγής τουριστικούς οδηγούς. Το βιβλίο αυτό έχει σαφώς έναν πιο «λογοτεχνικό» προσανατολισμό και οπωσδήποτε πάλλον συναίσθημα εντός του. Αν σώνει και καλά πρέπει να ταξινομηθεί με κάποιον τρόπο, ας πούμε ότι πρόκειται για μια σειρά από κείμενα βιωματικής νοσταλγίας για τον γενέθλιο τόπο. Αφηγήσεις που ξεδιπλώνει η προσωπική μνήμη και σχέση με τη γενέτειρα, τον τόπο της νηπιακής μεταβολής, των παιδικών χρόνων, της εφηβείας και της πρώτης νεότητας. Λέξεις που αγγίζουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο τη συλλογική νοσταλγία και δονούν το συλλογικό συναίσθημα. Τα κείμενα είναι είτε ρεαλιστική καταγραφή του κοινωνικού βίου της κωμόπολης, είτε μυθοπλαστικά, είτε αναφέρονται σε ιστορίες που άκουσε ο συγγραφέας και θέλει να τις διασώσει στον χρόνο. Συχνά μέσα από το προσωπικό βίωμα και την ιδιωτική ανάμνηση του κάθε συγγραφέα αναδεικνύεται και η περιρρέουσα ιστορία του τόπου, με έναν πιο καθαρό, αποκαλυπτικό, άρα και εντελώς έγκυρο τρόπο.