γράφει η ψυχολόγος-συγγραφέας Νέλη Βυζαντιάδου (βιβλίο “Ακροβάτες της αγάπης“)
Η κρίση σε ένα ζευγάρι
Όταν έρχεται ένα ζευγάρι σε κρίση, ξεκινώ ρωτώντας και τους δύο τον λόγο για τον οποίο πιστεύουν ότι αξίζει να παραμείνουν μαζί. Με άλλα λόγια, προσκαλώ το ζευγάρι να συνδεθεί με τα θετικά συναισθήματα και τις ποιότητες της σχέσης του, για να δω ποια είναι η πρόθεσή του να συνεχίσει τη σχέση. Δεν είναι πάντα εύκολο για έναν σύντροφο να εντοπίσει τις ποιότητες της σχέσης του ή να μιλήσει για τα θετικά συναισθήματα που νιώθει. Όσο πιο θυμωμένος και πληγωμένος είναι κανείς, τόσο περισσότερο δυσκολεύεται να συνδεθεί με το θετικό. Κι όσο περισσότερο δυσκολεύεται να συνδεθεί με το θετικό, τόσο πιο πολύ θυμώνει και πληγώνεται.
Κι όσο πιο πολύ θυμώνει και πληγώνεται ο ένας, τόσο περισσότερο προβληματίζεται ο άλλος.
Άλλες φορές περιμένει μέχρι να υποχωρήσει η συναισθηματική φόρτιση του πρώτου κι άλλες φορές προστίθεται η δική του φόρτιση στην ήδη υπάρχουσα, με συνέπεια να ξεδιπλώνεται μπροστά μου όλη η παθολογία του ζευγαριού.
Έχοντας κατά νου ότι κάθε ζευγάρι είναι ένα σύστημα, δεν ξεχνώ πως ως σύστημα αντιστέκεται σε οτιδήποτε καινούργιο που αντιλαμβάνεται απειλητικό για την ισορροπία και την επιβίωσή του. Απειλητική φαντάζει και η θεραπευτική εργασία με ένα ζευγάρι, καθώς θα γίνουν καθρεφτίσματα, θα προταθούν εναλλακτικές και θα φωτιστούν σκοτάδια που θα αναδείξουν τα υπάρχοντα προβλήματα και θα ανασύρουν στην επιφάνεια δυσκολίες του ζευγαριού, που μπορεί να έχουν προκληθεί εξαιτίας εσωτερικών εξελίξεων ή εξωτερικών γεγονότων.
Κάθε φορά που αναλαμβάνω ένα ζευγάρι, φαντάζομαι τους συντρόφους σαν ακροβάτες που επιχειρούν να ισορροπήσουν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, θυμού και συγχώρεσης, εμπιστοσύνης και δυσπιστίας. Επιδιώκω να βρω και να αξιοποιήσω τις δυνατότητες του ζευγαριού, ώστε να ξεπεραστεί η κρίση. Αν τελικά ξεπεραστεί. Όπως κι αν ξεπεραστεί. Και το τονίζω αυτό, γιατί για πολλούς επιτυχημένη παρέμβαση είναι αυτή που διασφαλίζει τη συνέχιση της σχέσης, ενώ για μένα επιτυχημένη παρέμβαση είναι αυτή που παρέχει την ασφάλεια σε καθέναν ξεχωριστά. Κι αυτή η ασφάλεια δημιουργείται κάποιες φορές με τον έναν σύντροφο μακριά από τον άλλον.
Συζητώντας για το παρελθόν
Οι ακροβάτες της αγάπης καλούνται να ανακαλέσουν μνήμες και εικόνες της ιστορίας της σχέσης τους που τους πλήγωσαν. Η ιστορία της σχέσης έχει σαφώς μια προϊστορία και αυτή η προϊστορία έχει με τη σειρά της δύο διαφορετικές ιστορίες, τις προσωπικές ιστορίες των συντρόφων που ενώνονται για να σχηματίσουν μία κοινή ιστορία. Τα δυσλειτουργικά σχήματα των προσωπικών ιστοριών αλλά και της κοινής ιστορίας είναι αυτά που πυροδοτούν προβλήματα και οδηγούν το ζευγάρι στην πόρτα του γραφείου μου. Η προσωπική ιστορία κάθε ακροβάτη εξηγεί καλύτερα γιατί συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται ο άλλος ακροβάτης στο σήμερα. Κι εγώ επιχειρώ να κατασκευάσω μια νέα πραγματικότητα για τους δύο, ρίχνοντας τον προβολέα σε αυτά που αδυνατούν οι ίδιοι να δουν από μόνοι τους.
Έχοντας δει πολλά ζευγάρια όλα αυτά τα χρόνια, διαπιστώνω πως ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται κάθε ακροβάτης της αγάπης το πρόβλημα διαφέρει από τον τρόπο του άλλου. Άλλοι περιγράφουν μια κατάσταση χωρίς συναίσθημα, άλλοι χρησιμοποιούν βαριές λέξεις για να τη σκιαγραφήσουν. Άλλοι είναι σίγουροι για αυτό που χρειάζονται για να προχωρήσουν μαζί, άλλοι δείχνουν αβέβαιοι για το αν θέλουν να προχωρήσουν μαζί. Άλλοι ονοματίζουν ξεκάθαρα αυτό που τους ενοχλεί, άλλοι το αποφεύγουν. Άλλοι πιστεύουν στην εξέλιξη, άλλοι έχουν ήδη παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια.
Μεταξύ συντροφικότητας και αυτονομίας
Οι ακροβάτες της αγάπης παγιδεύονται, συχνά, μεταξύ συντροφικότητας και αυτονομίας, δηλαδή μεταξύ του οικείου που φέρνει σιγουριά και του ξένου που φέρνει διέγερση. Μαζί και χώρια. Μαζί γιατί μόνο έτσι είναι δεμένοι, χώρια γιατί μόνο έτσι απολαμβάνουν τη γοητεία της ελευθερίας τους. Το υπερβολικό δέσιμο ενός ζευγαριού οδηγεί ενίοτε σε κορεσμό, ενώ η υπερβολική αυτονομία προξενεί φόβο. Αν και καθένας έχει ανάγκη να είναι κοντά στον άλλον, την ίδια στιγμή έχει ανάγκη να κάνει πράγματα μόνος του. Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους, της συντροφικότητας και της αυτονομίας, είναι και αυτή που απογειώνει μια σχέση.
Δουλεύοντας λοιπόν με όλους αυτούς τους ακροβάτες της αγάπης που πέρασαν και εξακολουθούν να περνούν από το γραφείο μου, επιβεβαιώνω για άλλη μια φορά την τεράστια σημασία της πρωτεύουσας οικειότητας. Η πρωτεύουσα οικειότητα είναι ο δεσμός που έχει το παιδί με τους γονείς του. Η ποιότητα αυτού του δεσμού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη δευτερεύουσα οικειότητα, δηλαδή τη σχέση που θα αναπτυχθεί μεταξύ δύο συντρόφων. Εάν ένας ενήλικας δεν έχει βιώσει μια ασφαλή σχέση με τους γονείς του (πρωτεύουσα οικειότητα) τότε θα την αναζητά διαρκώς σε μια συντροφική σχέση (δευτερεύουσα οικειότητα), με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να τη δώσει επαρκώς και με κίνδυνο να υπομένει τοξικές συμπεριφορές μόνο και μόνο για να μη χάσει την υποτιθέμενη ασφάλεια της σχέσης.
Οι ακροβάτες της αγάπης έρχονται εύκολα σε αντιπαράθεση εντός και εκτός γραφείου. Ανακυκλώνουν μάλιστα καβγάδες και εντάσεις που έχουν στην καθημερινή τους ζωή ακόμα και στο πλαίσιο της συνεδρίας, αγνοώντας τη δική μου πρόταση να δοκιμάσουν έναν νέο τρόπο επικοινωνίας. Είναι τότε που δεν διστάζω να αναρωτηθώ φωναχτά για ποιον λόγο θέλουν να μείνουν μαζί, αφού όπως φαίνεται δεν υπάρχει κάτι εποικοδομητικό στο μεταξύ τους και δεν τους βοηθά να είναι μαζί. Και είναι εκπληκτική η δύναμη με την οποία συμμαχούν εναντίον μου, προσπαθώντας να με πείσουν ότι ήρθαν σε μένα για να σώσουν τη σχέση τους και όχι να τη διαλύσουν. Φοβούνται να διαλύσουν κάτι που οι ίδιοι γκρεμίζουν με τα χέρια τους. Φοβούνται να διαλύσουν κάτι που οι ίδιοι αμφισβητούν και σαμποτάρουν. Φοβούνται να διαλύσουν κάτι που εμπεριέχει βία με τη μία ή την άλλη μορφή.
Οι ακροβάτες της αγάπης έρχονται αντιμέτωποι και με μια άλλη πραγματικότητα, αυτήν της δύναμης και της εξουσίας στη σχέση τους.
Ποιος είναι τελικά ο ισχυρός και ποιος ο ανίσχυρος; Ποιος αποφασίζει και ποιος ακολουθεί; Ποιος είναι ο εξαρτημένος και ποιος ο συνεξαρτημένος; Ποιος είναι ο κυρίαρχος και ποιος ο υποταγμένος; Ποιος ο ευνοημένος και ποιος ο αδικημένος; Ποιος είναι ο φροντιστής και ποιος ο φροντιζόμενος; Ποιος είναι ο κατήγορος και ποιος ο κατηγορούμενος; Ποιος υπερέχει οικονομικά/μορφωτικά/κοινωνικά και ποιος υστερεί; Ποιος νιώθει πιο σίγουρος για τον εαυτό του και ποιος όχι;
Περί ισορροπίας
Για να μοιραστούν μια πετυχημένη σχέση, θα πρέπει να επικρατεί το σχήμα εξουσίας που εμπεριέχει ισότητα και που σύμφωνα με τον Napier είναι και το πιο ικανοποιητικό σχήμα. Σε μια τέτοια σχέση, οι δύο σύντροφοι εναλλάσσουν ρόλους και άλλοτε προηγείται ο ένας, άλλοτε προηγείται ο άλλος. Ουσιαστικά συζητούν μεταξύ τους, ακούνε ο ένας τον άλλον και διαπραγματεύονται οτιδήποτε τους απασχολεί, καθώς νιώθουν σίγουροι για τον εαυτό και τη σχέση τους, με αποτέλεσμα να μην έχουν καμία απολύτως διάθεση να επιβληθούν ο ένας στον άλλον.
Υπάρχει και κάτι άλλο που, σύμφωνα με την κλινική μου εμπειρία, βοηθά τα ζευγάρια να μοιράζονται μια αρμονική και κυρίως υγιή σχέση. Η ικανότητα να διαχειρίζονται δημιουργικά και εποικοδομητικά τις αλλαγές που προκύπτουν και να ελέγχουν το άγχος που πυροδοτούν αυτές οι αλλαγές ακόμα κι αν είναι ευχάριστες, όπως η γέννηση ή η ενηλικίωση ενός παιδιού. Κάθε αλλαγή είναι και μια πρόκληση. Τουλάχιστον, αυτό πιστεύω για την αλλαγή. Και κάθε πρόκληση δοκιμάζει τα αποθέματα προσωπικών αντοχών και τις δυνάμεις της σχέσης. Η αλλαγή είναι αναπόφευκτη σε κάθε σχέση, μια που κάθε σχέση είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται και επομένως αλλάζει.
Ψάχνεις το ιδανικό βιβλίο για τις σχέσεις;
Το βρίσκεις από τις Εκδόσεις iWrite ΕΔΩ
