Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος από το άγχος;

Η ανατομία του εγκεφάλου μας

Όπως διαβάζουμε από το βιβλίο για το άγχος με τίτλο «Εργασία με τον εαυτό σου», ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από μέρη. Κάποια μέρη εξελίχθηκαν πρωτύτερα από άλλα. Τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την επιβίωσή μας είναι πιο πρωτόγονα από εκείνα που είναι υπεύθυνα για τη λογική σκέψη, τη γλώσσα και τις άλλες γνωστικές μας λειτουργίες. Για παράδειγμα, αν έρθεις αντιμέτωπη με μια τίγρη, ο εγκέφαλος θα ενεργοποιήσει την απόκριση πάλης ή φυγής. Δηλαδή, θα σε ετοιμάσει να ανταποκριθείς άμεσα στην απειλή, είτε με το μείνεις και να παλέψεις είτε με το να φύγεις όσο πιο γρήγορα γίνεται. Το ίδιο συμβαίνει και στα ζώα.

Όταν λοιπόν δίνεται σήμα για την απόκριση πάλης ή φυγής, ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Συγκεκριμένα, στον εγκέφαλο με την αμυγδαλή, ενεργοποιείται το κέντρο του φόβου του εγκεφάλου.

Με τη σειρά της, η αμυγδαλή ενεργοποιεί το κεντρικό σύστημα ανταπόκρισης στο στρες, γνωστό και ως άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ). Το σύστημα αυτό ελέγχει τις ορμόνες και συγκεκριμένα την κορτιζόλη. Μόλις ενεργοποιηθεί, αυξάνονται άμεσα τα επίπεδα της γλυκόζης, οι καρδιακοί παλμοί, και αυξάνεται η ροή του αίματος στους μυς των χεριών και των ποδιών μας.

Αυτό γίνεται ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε άμεσα και αποτελεσματικά σε μια απειλή. Αφού περάσει ο κίνδυνος, το σύστημα αυτό επαναφέρει τις ορμόνες στα φυσιολογικά τους επίπεδα και ενεργοποιείται το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αυτό είναι υπεύθυνο για την ξεκούραση, τη χαλάρωση, τη δυνατότητα να νιώσουμε ηρεμία, όταν πια ο κίνδυνος έχει περάσει.

Πραγματικότητα vs Φαντασία

Το ζήτημα με τον εγκέφαλο είναι ότι δεν μπορεί να διακρίνει πότε η τίγρης είναι αληθινή και πότε όχι. Όταν πιστεύεις πως κάτι καταστροφικό συμβαίνει ή θα συμβεί, είτε αυτό είναι τίγρης είτε ότι δεν θα προλάβεις το λεωφορείο, για τον εγκέφαλο δεν κάνει διαφορά. Ο εγκέφαλος αντιμετωπίζει οτιδήποτε πιστεύεις ως πραγματική απειλή, ως απειλή της ίδιας σου της επιβίωσης, και ακολούθως ενεργοποιεί την απόκριση πάλης ή φυγής. Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν ενεργοποιείται η απόκριση τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τις ανώτερες λειτουργίες υπολειτουργούν.

Για αυτό πολλές φορές όταν νιώθεις έντονο άγχος και στρες, δεν μπορείς να σκεφτείς λογικά, και η ικανότητά σου να αντιμετωπίσεις μια κατάσταση με ψυχραιμία και αποτελεσματικά μειώνεται δραστικά. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει ενεργοποιηθεί η απόκριση πάλης-φυγής και δεν έχεις πρόσβαση σε ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, που θα μπορούσαν να σε βοηθήσουν να επιλύσεις το οποιοδήποτε πρόβλημα.

Ανεξήγητη κούραση;

Σου έχει συμβεί να ξυπνάς μια χαρά το πρωί, και αν και το μόνο που έχεις κάνει όλη μέρα είναι να κάθεσαι σε ένα γραφείο, όταν έρχεται το βράδυ είσαι πτώμα από την κούραση; Η απάντηση είναι πως το σώμα έχει κουραστεί από το άγχος. Όταν το σύστημα απόκρισης στο στρες είναι σε εγρήγορση συχνά, κάτι δεν πηγαίνει τόσο καλά. Δεν υπάρχει ισορροπία μεταξύ του συμπαθητικού και του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, μπορεί να προκληθούν ψυχικά και σωματικά προβλήματα.

Οι ίδιες ορμόνες που βοηθάνε στην αποτελεσματική αντίδραση του οργανισμού σε περίπτωση απειλής, είναι αυτές που μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνια προβλήματα.

Προβλήματα πέψης, προβλήματα ύπνου και ενός γενικότερα αδύναμου ανοσοποιητικού συστήματος. Άλλα προβλήματα με τα οποία έχει συνδεθεί είναι αυξημένος κίνδυνος καρδιακής προσβολής, διαβήτη, υψηλής πίεσης. Επιπλέον και αυξημένο κίνδυνο για κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή.

Τρόποι για να περιορίσεις το άγχος

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις από το άγχος.

Για παράδειγμα, υπάρχει η φαρμακευτική οδός, η οποία δρα σε επίπεδο εγκεφάλου και σώματος. Μια άλλη επιλογή είναι και η μέθοδος αλλαγής της συμπεριφοράς. Η μία δεν είναι καλύτερη από την άλλη και το τι θα επιλέξεις εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Όπως το τι είναι διαθέσιμο εκεί που ζεις, τι σου ταιριάζει και τι είσαι εσύ διαθέσιμη να παρέχεις από άποψη χρόνου αλλά και οικονομική. Σε αυτό το ειδικό βιβλίο για το άγχος, θα σου δείξω κάποιες μεθόδους με τις οποίες θα μπορείς να ενεργήσεις στο επίπεδο της σκέψης, που σύμφωνα με τη δική μου εμπειρία, είναι και η αιτία όλου του αχρείαστου άγχους. Αχρείαστου επειδή τις περισσότερες φορές η απειλή είναι φανταστική και δεν τίθεται θέμα επιβίωσης.

Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο «Εργασία με τον Εαυτό σου» από τις Εκδόσεις iWrite