Ο Όμηρος για τα έπη

(Ποιες πράξεις θα μπορούσε, άραγε, να χαρακτηρίσει ο Όμηρος ως “έπη” σήμερα;)

Έχω αφήσει πίσω μου πολλά πράγματα. Αυτά που τραγούδησα και αυτά που διηγήθηκα. Μίλησα για τρανούς ανθρώπους και φοβερούς Θεούς, για μάχες φονικές και για θολούς βασιλιάδες. Πέρασαν από τις διηγήσεις μου άνδρες θαρραλέοι και άνδρες φθονεροί και υμνήθηκαν σε αυτά γυναίκες άξιες και πολύτιμες. Ακόμα και για Θεούς μίλησα και έπλασα μύθους για να τους στολίσω. Έδωσα στους νόμους ανθρώπινη χροιά και τους έβαλα να κουβεντιάζουν με τους θνητούς, όπως θα ήθελαν οι θνητοί να συμβεί. Άφησα πίσω μου πολλά και αυτά θαρρείς πως γέννησαν. Σε εμένα οι κατοπινοί χρέωσαν και πράγματα που εγώ δεν διηγήθηκα, αλλά αυτό είναι μάλλον τιμή. Το όνομά μου έγινε σύμβολο και ας μην το επιδίωξα ποτέ. Τυφλός και αδύναμος, τι να την κάνω τη φήμη; Άλλωστε, ένας νεκρός δεν νιώθει περηφάνια.

Έψαξα με αγωνία για τις νέες διηγήσεις. Είδα και άκουσα αρκετά, κάποια καλά και ευχάριστα και κάποια σκοτεινά. Πέρασε, λέει, η ανθρωπότητα από πολλές συμπληγάδες και ο άνθρωπος ανόρθωσε μεγάλο ανάστημα. Πόνεσε, υπέφερε και μαστιγώθηκε από τη μοίρα, συλλογικά πάντα. Γιατί σε ατομικό επίπεδο ορισμένοι γέμισαν πλούτη, γεύτηκαν τη δόξα και κυβέρνησαν ολόκληρο τον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος κατάφερε να ανέλθει σε εξαιρετικό επίπεδο πολιτισμού. Γεννήθηκαν μέσα στις κοινωνίες του αξίες και θεσμοί αξιόλογοι ώστε να ευημερούν οι άνθρωποι. Αν και πάρα πολλά είναι θολά για να εδραιώσουν εντελώς αυτή την άποψη, έτσι μοιάζουν να είναι τα πράγματα.

Δεν έχω στη διάθεσή μου χρόνο πολύ. Πρέπει να κλείσω τα μάτια και να φύγω. Δεν πρέπει οι νεκροί να μπλέκουν στις καταστάσεις των ζωντανών. Οι θνητοί μοιάζουν να είναι σε μια οδό που οδηγεί στον θάνατο, με ένα βιβλίο στο χέρι γεμάτο εμπειρίες. Κάθε βιβλίο είναι και ένα επικό ποίημα και τραγουδάει τις περιπέτειες του κάθε θνητού. Αν μπορούσε κάποιος να διαβάσει το έπος του διπλανού του, θα σχημάτιζε άλλη γνώμη για αυτόν από αυτή που έχει σχηματίσει μέχρι τώρα.

Έτσι είναι η ζωή ενός ανθρώπου, μια ιδέα και ένα ποίημα.

Μπορεί να μην μπορούμε να αλλάξουμε το ποίημα του διπλανού μας, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι συνεχώς τοποθετούμε στίχους στο δικό μας ποίημα. Ακόμα και όταν η μοίρα, σαν αόρατος ποιητής, γράφει ασύστολα πάνω στο δικό μας έπος, εμείς μπορούμε συνεχώς να τροποποιούμε τον στίχο. Μπορούμε να αλλάξουμε ακόμα και το μέτρο, αλλάζοντας έτσι όλη την τροπή. Δεν μπορούμε όμως να σβήσουμε τίποτα, όλα είναι γραμμένα με ανεξίτηλο τρόπο και ακόμα και η λήθη υποτάσσεται μέσα στις σελίδες του κάθε βιβλίου.

Αν είχα χρόνο ως Όμηρος θα προτιμούσα να διάβαζα αυτά τα έπη. Τα μεγάλα έπη των μικρών ανθρώπων. Όχι σαν αυτά που έγραψα εγώ για άλλους, αλλά αυτά που έγραψαν οι Μοίρες για μερικούς ασήμαντους θνητούς. Μέσα σε αυτά θα έβλεπα σκηνές από μάχες καθημερινές με τους χειρότερους εχθρούς, όπως την πείνα και το κρύο. Θα διάβαζα χωρία για νύχτες μοναχικές και θα ψιθύριζα τραγούδια για μεγάλες χαρές αλλά και θρήνους για πένθη και απώλειες. Και εάν δεν άντεχα να διαβάσω ολόκληρο το έπος, θα ανέτρεχα γρήγορα στις τελευταίες του σελίδες. Εκεί που κλείνει η ιστορία και μένει χώρος για να γράψουν οι άλλοι έναν στίχο αφιερωμένο στον νεκρό.

Βιογραφικά στοιχεία:

Ο Όμηρος είναι ο φερόμενος ως συγγραφέας της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας». Λέγεται πως ο Όμηρος ήταν εκείνος που συνέλαβε τα έπη. Την καταγωγή του διεκδικούν επτά πόλεις της αρχαιότητας με επικρατέστερες τη Χίο και τη Σμύρνη, και η δράση του τοποθετείται τον 8^ο ή ακόμα και τον 7^ο αιώνα π.κ.ε. Από διάφορες αναφορές παρουσιάζεται σαν τυφλός και απλοϊκός άνθρωπος που έχαιρε ευρείας εκτιμήσεως. Για το εάν υπήρξε πραγματικό πρόσωπο ή όχι, καθώς και για το εάν είναι ο συγγραφέας και των δύο επών, η διεθνής βιβλιογραφία έχει αφιερώσει τόνους έργων όπου παρουσιάζονται αντικρουόμενες μεταξύ τους απόψεις. Λύση σε αυτό το πρόβλημα προσπάθησε να δώσει η φιλολογική επιστήμη, η οποία βρίσκεται ακόμα σε αναβρασμό για το ζήτημα. Όπως και να έχει, τα Ομηρικά Έπη αποτέλεσαν σταθμό στον ελληνικό πολιτισμό και χαρακτήρισαν μια ολόκληρη περίοδό του ως ηρωική.

Η θέαση του σύγχρονου κόσμου, και δη του σε τι ακριβώς μπορούν να συνίστανται τα σημερινά έπη έτσι όπως θα τα έβλεπε ο Όμηρος, είναι μία μόνο από τις θεάσεις σύγχρονων ζητημάτων από προσωπικότητες του αρχαίου κόσμου που παρατίθενται στη νέα συλλογή μυθογραφημάτων “Ο Αυλός του Πανός” του Τάσου Χαλιού, η οποία κυκλοφορεί από τη Σειρά Βιβλίων Lux Orbis των Εκδόσεων iWrite.