Ο Πρωταγόρας για την παιδεία

Ρωτάτε τι έχει να πει ο Πρωταγόρας για την παιδεία; Έχετε διαλέξει να διαπαιδαγωγείτε τους νέους σας με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από εκείνον της εποχής μου. Με μια επιπόλαια σύγκριση, μπορώ να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι οι μέθοδοί σας είναι πιο αποδοτικές από τις δικές μας.  Δεδομένου ότι υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που υποστηρίζει τη διαπαιδαγώγηση των νέων και το σύστημα αυτό απέχει από τους συνήθεις τρόπους που εφαρμόζαμε τον καιρό που και εγώ δίδασκα στις αγορές των πόλεων. Φαίνεται να υπάρχει μια δομή, την οποία οι δάσκαλοί σας αναπαράγουν, ωσάν να είναι ένας ο δάσκαλος και πολλοί οι αγγελιαφόροι του.

Γυρνώντας από πόλη σε πόλη, γνώρισα πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους. Δίδαξα τα παιδιά τους, αλλά φυσικά και τους ίδιους. Ανταμείφθηκα για τις υπηρεσίες μου –πώς, άλλωστε, θα επιδιδόμουν με τόσο ζήλο στο έργο μου, όταν θα έπρεπε να επιδοθώ με κόπο στην αναζήτηση των απαραιτήτων για τη διαβίωσή μου;– και διδάχθηκα μέσα από την ιδιαιτερότητα του καθενός που προσηλωνόταν στις διδαχές μου. Εφάρμοσα μια εξατομικευμένη διαλεκτική μέθοδο για τον κάθε μαθητή.  Πέρα από τη γενική αναφορά σε όρους και σε πράγματα, προσπάθησα να αντλήσω από τον καθένα τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο εκείνος θα απορροφούσε τη γνώση. Αναλόγως αυτού του τρόπου που αντιλαμβανόμουν, χρησιμοποιούσα και διαφορετικά επιχειρήματα σε κάθε έναν από αυτούς τους φιλομαθείς νέους, για να διδάξω τα ίδια ακριβώς πράγματα.

Έτσι, αναρωτιέμαι πώς γίνεται οι δάσκαλοί σας να παρουσιάζουν στους μαθητές τους τη γνώση με τον ίδιο τρόπο. Ανεξαρτήτως σε όλους και μάλιστα να πετυχαίνουν εξαιρετικά αποτελέσματα, δεδομένης αυτής της εκπληκτικής προόδου που συναντώ παντού στο διάβα μου. Για αυτή την πρόοδο θα θεωρήσω υπεύθυνη αυτή τη διάχυτη γνώση, που φαίνεται να μοιράζεστε όλοι σας. Όμως για μένα η ίδια η γνώση δεν προσδιορίζεται εντελώς αντικειμενικά. Αλλά μονάχα μέσω των αισθήσεων εκάστου, οι οποίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο στον τρόπο που επεξεργάζονται την κάθε εντύπωση.

Όπως και να έχει, αυτό για το οποίο εγώ αμφιβάλλω είναι για τη διδασκαλία της αρετής.

Για αυτήν δεν μπορώ να εξακριβώσω ούτε εάν διδάσκεται ικανοποιητικά ούτε εάν ασκείται καν. Η αγωγή των ανθρώπων οφείλει να περιέχει αφενός μεν τις γνώσεις περί κόσμου, φύσεως, πολιτικής κ.ά. Σκοπό έχει να εφοδιάσει τον νέο άνθρωπο με τα στοιχεία του πολίτη. Οφείλει εξίσου να του προσφέρει και όλα αυτά τα επιμέρους τμήματα της αρετής. Τμήματα τα οποία απασχολούσαν τόσο πολύ και τον καλοπροαίρετο φίλο μου, τον Σωκράτη.

Στην περίπτωση, λοιπόν, που συμφωνήσετε μαζί μου όσον αφορά στη θεωρία μου για το απαραίτητο στοιχείο της ορθής πολιτικής δράσης –για το οποίο επέμεινα στη διδασκαλία μου ότι είναι πρωτίστως η ηθική, η οποία και εξασφαλίζει τελικώς τις αρετές– πώς να διδάξετε την ηθική και πώς να οδηγηθείτε ασφαλώς στην αρετή; Καθότι, εάν ανακαλύψατε έναν τρόπο, σε αυτή την εποχή θα ήθελα να ζήσω και να δράσω. Εάν όμως δεν έχετε κάποια μέθοδο μέσα σε αυτές τις οδηγίες που ακολουθούν οι δάσκαλοί σας, για να διδάξετε την απόκτηση της αρετής, τότε ούτε πολίτες δημιουργείτε ούτε πολίτες είστε και οι ίδιοι.

Ο Πρωταγόρας (490 π.κ.χ. – 420 π.κ.χ.) υπήρξε κορυφαίος σοφιστής διδάσκαλος της εποχής του και ο ιδρυτής της λεγόμενης σοφιστικής κίνησης για την παιδεία. Εισήγαγε μια ανθρωποκεντρική οπτική στη φιλοσοφία της εποχής του και σημεία του έργου του έχουν αγνωστικιστικά χαρακτηριστικά. Για αυτό τον λόγο, θεωρήθηκε από κάποιους συμπολίτες του ως άθεος. Αποτέλεσμα να δεχτεί κριτική από μια μερίδα των συμπολιτών του. Παρ’ όλα αυτά όμως, σύμφωνα με το έργο του Πλάτωνα «Μένων», ο Πρωταγόρας γνώρισε τιμές μέχρι τον θάνατό του. Ο Πρωταγόρας ήταν ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους που μίλησαν για την παιδεία. 

Η θέαση του σύγχρονου κόσμου, και δη των περιορισμών των οποίων τίθενται στον Έρωτα από την προκατάληψη, από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα είναι μία μόνο από τις θεάσεις σύγχρονων ζητημάτων από προσωπικότητες του αρχαίου κόσμου που παρατίθενται στη νέα συλλογή μυθογραφημάτων “Ο Αυλός του Πανός” του Τάσου Χαλιού, η οποία κυκλοφορεί από τη Σειρά Βιβλίων Lux Orbis των Εκδόσεων iWrite.