Το κόμμα των Ορεινών

Το κόμμα των Ορεινών είναι ένα από τα «πολιτικά προϊόντα» που αναδείχθηκαν μετά τη χρεοκοπία των ξενικών κομμάτων. Ήδη κατά την τελευταία περίοδο η λειτουργία των τελευταίων είχε φθαρεί από τα πολλαπλά προβλήματα που είχαν προκληθεί στο εσωτερικό τους. Κατά το διάστημα αυτό είχαν αρχίσει άνθρωποι νεαρής ηλικίας κυρίως να αμφισβητούν την ύπαρξη των κομμάτων αυτών. Συγκεκριμένα διακήρυσσαν πως έπρεπε να υπάρξουν ριζικές αλλαγές στο εσωτερικό της ελληνικής πολιτικής.

Οι άνθρωποι αυτοί στην πλειοψηφία τους δεν είχαν ζήσει την επανάσταση ούτε όλα όσα είχαν ακολουθήσει μετά τη λήξη της. Συνεπώς είχαν λάβει αποστάσεις από πολλά γεγονότα που τότε σημάδευαν όλη την πολιτική ηγεσία της εποχής αλλά και τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων γενικότερα.

Πιο απλά, ήταν σε θέση να συγκρουστούν με όλους εκείνους τους παράγοντες που εμπόδιζαν την ομαλή και ακώλυτη λειτουργία της ελληνικής πολιτικής. Η πλειοψηφία αυτών των νέων ανθρώπων είχε λάβει πολύ μεγαλύτερη μόρφωση από τους προγόνους τους. Ταυτόχρονα μεγάλο μέρος εξ αυτών ανήκε στην πνευματική διανόηση της τότε εποχής.

Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των νέων είχε σπουδάσει σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, λόγω του τεταμένου κλίματος που επικρατούσε στην Ελλάδα.

Όλοι οι παραπάνω άρχισαν να διατυπώνουν ανοιχτά τις αντιρρήσεις τους για τις αυθαιρεσίες του Βασιλιά και για την ωμή παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών από αυτόν. Ισχυρίζονταν πως η κυβέρνηση όχι μόνο δεν υπερασπιζόταν τον ελληνικό λαό αλλά υπήρχε μόνο και μόνο για να εφαρμόζει τις εντολές του Στέμματος. Αδιαφορούσε επιπλέον αν αυτές οι εντολές είχαν ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες για τον λαό.

Η πλειοψηφία τους συγκεντρωνόταν αρχικά στον καφενέ η Ωραία Ελλάς.  Εκεί διοργάνωναν καθημερινά εκδηλώσεις με δημοκρατικό ή σε ορισμένες περιπτώσεις με αντιβασιλικό περιεχόμενο. Όταν έγινε αυτό αντιληπτό από τον Όθωνα προχώρησε σε άμεση προσπάθεια καταστολής των εκδηλώσεων αυτών. Διέταξε την αστυνομία να εισβάλει και να προχωρήσει σε αναστολή της λειτουργίας του συγκεκριμένου καταστήματος. Ο ιδιοκτήτης του συνελήφθη. Επεβλήθησαν σημαντικές κυρώσεις, κανείς όμως δεν υποχώρησε. Αντιθέτως αποφάσισαν να προχωρήσουν στη διεξαγωγή τέτοιων συναντήσεων σε μια πτέρυγα του Πανεπιστημίου.

Η μεγάλη συμμετοχή που είχαν οι συναντήσεις αυτές οδήγησε τον Όθωνα να δώσει εντολή εκκένωσης του Πανεπιστημίου το 1859. Μάλιστα, ζήτησε την παρέμβαση του στρατού προκειμένου να καταφέρει να απομακρύνει τους φοιτητές. Τα αιματηρά αυτά επεισόδια όχι μόνο δεν εμπόδισαν τους νέους να συνεχίσουν αλλά έπεισαν και αρκετούς πρώην επαναστάτες να συμμετάσχουν και να ξεκινήσουν διαδικασίες για νέους πολιτικούς σχηματισμούς. Ένας από τους συμμετέχοντες ήταν ο Κωνσταντίνος Κανάρης. Ως φυσιογνωμία ήταν ευρέως γνωστή από επανάστασης και ενέπνεε τον σεβασμό όλων των νέων. Τόσο αυτός όσο και όλα τα πολιτικά στελέχη εκείνης της εποχής έβλεπαν την κατάσταση που επικρατούσε και είχαν αποφασίσει την ανατροπή του Όθωνα και τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης, προκειμένου να συσταθούν νέα πολιτικά κόμματα. Τον Νοέμβριο λοιπόν του 1862 συγκλήθηκε η Εθνοσυνέλευση.

Συγκεκριμένα, στις 24 Νοεμβρίου ξεκίνησαν οι εργασίες, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στις 28.

Σκοπός της ήταν η μεγάλη αλλαγή στην πολιτική ιστορία του τόπου, κάτι που αποδείχθηκε ήδη από την έναρξή της.

Τότε αποφασίστηκε να εφαρμοστεί το άρθρο 5 του εκλογικού νόμου αλλά και το συνταγματικό δικαίωμα του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι. Από την Εθνοσυνέλευση αυτή προέκυψε το κόμμα του Κωνσταντίνου Κανάρη, οι Ορεινοί.

Η ονομασία του δόθηκε από το κόμμα του Ροβεσπιέρου. Είχε λάβει την ονομασία αυτή γιατί καθόταν στο επάνω μέρος του γαλλικού Κοινοβουλίου. Εν αντιθέσει βέβαια με τους Πεδινούς που βρίσκονταν στο κάτω μέρος. Ως κόμμα είχε αναπτύξει επαναστατικές ιδέες, για τον λόγο αυτό και δόθηκε στο κόμμα του Κανάρη η ονομασία αυτή. Ως λοιπόν Ορεινοί ήταν αναμενόμενο να αναπτύξουν όσο αυτό φυσικά ήταν εφικτό ριζοσπαστικές ιδέες και να εφαρμόσουν ριζοσπαστικές πολιτικές. Ο χαρακτήρας του κόμματος αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι 41 βουλευτές της ομάδας Ρήγας προσχώρησαν στο Κόμμα των Ορεινών, ασπαζόμενοι πολλές από τις αρχές που είχαν διακηρύξει κατά τη διάρκεια των εργασιών στην Εθνοσυνέλευση.

Η περίπτωση των Ορεινών χαρακτηρίζεται ιδιόμορφη γιατί δεν έχει ως κόμμα στοιχεία που θα χαρακτήριζαν ένα κόμμα σοσιαλιστικό ή σοσιαλδημοκρατικό. Άλλες φορές ακολουθούσαν συντηρητική πολιτική, άλλες ριζοσπαστική και ορισμένες φορές μετριοπαθή. Άλλωστε δεν επεδίωξαν ποτέ να χαρακτηριστούν σοσιαλιστές. Ορισμένες από τις αρχές που είχαν διατυπώσει αλλά και τις πολιτικές που εφάρμοσαν τους προσδίδουν σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά χωρίς όμως να τους κατατάσσουν ανοιχτά στην οικογένεια των σοσιαλιστικών κομμάτων. Επιπλέον κάποιοι από τους πολιτικούς τους συμμάχους χαρακτηρίζονταν από τέτοιες αρχές.

Η πορεία και η δράση του κόμματος των Ορεινών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο είναι μία μόνο από τις πολιτικές ζυμώσεις που αναλύονται εμπεριστατωμένα στη νέα ιστορική μελέτη του υποψήφιου Διδάκτορος Πολιτικών Επιστημών Διονύση Ασημιάδη “Όψεις του Ελληνικού Ριζοσπαστισμού τον 19ο αιώνα“, η οποία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις iWrite!