Ως ιστορικό γεγονός που απετέλεσε την αφετηρία για την ύπαρξη του Νεότερου Ελληνικού Κράτους, η Επανάσταση του 1821 σκεπάζεται σε μεγάλο βαθμό από το πέπλο του μύθου στην δημόσια σφαίρα, με άλλες πλευρές της να συσκοτίζονται – εκούσια ή μη – και άλλες να διαστρεβλώνονται με στόχο την εξυπηρέτηση ιδιοτελών κινήτρων. Με γνώμονα το ότι ”εθνικόν είναι μόνο το αληθές”, όπως άλλωστε τόνισε και ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, σας παρουσιάζουμε τρία βιβλία από τη Σειρά Βιβλίων Lux Orbis τα οποία αποπειρώνται να φωτίσουν ορισμένες σκοτεινές πτυχές της Επανάστασης του 1821, καθώς και να αναδείξουν προοδευτικές ιδέες στοχαστών της εποχής στο πλαίσιο της επαναδιαπραγμάτευσης του ιδεολογικού υποβάθρου τόσο της Επανάστασης, όσο και του διαστήματος που προηγήθηκε.
Τάκης Σταματόπουλος – Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Χωρίς Μύθο
Στα 1958, δέκα περίπου χρόνια ύστερα από τη λήξη του Εμφυλίου, ο εκπαιδευτικός και ιστορικός ερευνητής, Τάκης Σταματόπουλος, συγγράφει ένα βιβλίο για την απομυθοποίηση της προσωπικότητας του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Εκπροσωπώντας μία εκ των πνευματικών τάσεων της εποχής του, ο Σταματόπουλος δεν έχει ως στόχο την απαλλαγή της ιστορικής παρουσίας του ιεράρχη από κάθε θρύλο που τον συνοδεύει, αλλά την ακύρωση του ηρωϊκού και αγαθοεργού πλαισίου μέσα από τον οποίο τον αντιμετώπιζε η κρατούσα ιστοριογραφία και ιδεολογία. Μία ιστοριογραφία που είχε ξεκινήσει σταδιακά και μεθοδικά να εγκαθιδρύεται στην Ελλάδα έναν αιώνα νωρίτερα, αναπλάθοντας σε μεγάλο βαθμό τα ιστορικά γεγονότα, καταφέρνοντας να ωραιοποιήσει -ανάμεσα στα άλλα- τον γενικότερο προεπαναστατικό ρόλο της ανώτατης ηγεσίας της Εκκλησίας απέναντι στο ενδεχόμενο του ξεσηκωμού κατά των Οθωμανών.
Χρησιμοποιώντας πλήθος πηγών του 19ου αιώνα, ο συγγραφέας παρουσιάζει τον δημοφιλή ιεράρχη στις πραγματικές του διαστάσεις, έξω από το πέπλο του μύθου με τον οποίον τον περιέβαλλε η εκκλησιαστική παράδοση. Μεταξύ άλλων, στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει για τη στάση του Παλαιών Πατρών Γερμανού πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης, το γκρίζο παρασκήνιο της περιβόητης Συνέλευσης της Βοστίτσας και τα πραγματικά γεγονότα στην αγία Λαύρα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την απουσία αναφορών στα ίδια τα Απομνημονεύματα του Γερμανού αναφορικά με την ύψωση του περίφημου Λαβάρου του Αγώνα.
Το βιβλίο προλογίζεται από τον Γιώργο Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
Τα Απαγορευμένα Βιβλία του 1821
Ένα πολιτικό και ιδεολογικό μανιφέστο για το μέλλον των βαλκανικών λαών. Ένα βίαιο αντικληρικό έργο. Μια πραγματεία που στηλιτεύει τις πρακτικές της ορθόδοξης Μητρόπολης της Αδριανούπολης; Ποια είναι η σχέση που συνδέει αυτά τα τρία βιβλία; Τα δύο από τα τρία κάηκαν στην αυλή του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με εντολή του Γρηγορίου Ε΄, ενώ το τρίτο σχεδόν εξαφανίστηκε από προσώπου γης.
«Τα απαγορευμένα βιβλία του 1821» αποτελούν ένα συλλογικό έργο τριών κειμένων, γραμμένων μεταξύ του 1797 και του 1819. Πρόκειται για τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση» (Βιέννη, 1797) του Ρήγα Βελεστινλή, τον «Λίβελλο κατά των Αρχιερέων», γραμμένο από ανώνυμο συγγραφέα στη Σμύρνη του 1810, και το «Κρίτωνος Στοχασμοί», εκδιδόμενο επίσης από ανώνυμο συγγραφέα στο Παρίσι του 1819. Η μελέτη των τριών αυτών «απαγορευμένων» έργων, επιβεβαιώνει για ακόμα μία φορά το γεγονός ότι το τρίπτυχο Ελευθερία, Γνώση και Ορθός Λόγος, αντιμετωπίστηκε προεπαναστατικά με μεγάλη εχθρότητα από την ανώτατη ηγεσία της Εκκλησίας, ο ρόλος και η δράση της οποίας είναι επιτακτικό να επαναξιολογηθούν από τις νεότερες γενιές.
Το βιβλίο προλογίζει ο καταξιωμένος ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Ιόνιο πανεπιστήμιο, Πέτρος Πιζάνιας, ενώ στο τέλος παρατίθεται το επίμετρο του Δρ. Ιστορίας Θανάση Γάλλου, αφιερωμένο στη σημασία της πρώτης έκδοσης του «Λιβέλλου» στην ελληνική βιβλιογραφία.
Η Μαύρη Βίβλος του 1821
Η υποτιθέμενη θετική συμβολή της ανώτατης ιεραρχίας της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821 αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ιδεολογικές λαθροχειρίες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας.
Διακόσια χρόνια αργότερα, η μελέτη των πρωτότυπων πηγών, των αφοριστικών εγκυκλίων και της αντεπαναστατικής δράσης του πατριαρχείου, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει μία χρήσιμη συλλογή τέτοιων κειμένων που δημοσιεύτηκαν κατά το χρονικό διάστημα 1798-1828. Η ανίχνευση των εν λόγω ιστορικών τεκμηρίων αποτελεί μέχρι και σήμερα μία εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, απαιτώντας σε κάποιες περιπτώσεις την κοπιώδη αναζήτηση σπάνιων ή εξαντλημένων εκδόσεων.
Μεταξύ άλλων, στο βιβλίο αυτό μπορεί να διαβάσει κανείς τα κείμενα του αφορισμού της Επανάστασης από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης και τους λόγους για τους οποίους η περιβόητη άρση του αφορισμού αποτελεί έναν εκκλησιαστικό μύθο, όπως και τους λόγους για τους οποίους ο αφορισμός των Κλεφτών από τον πατριάρχη Καλλίνικο Ε ́ επηρέασε αρνητικά την Επανάσταση του ’21. Επιπρόσθετα, μπορεί να πληροφορηθεί για την απόπειρα πρόκλησης εμφυλίου πολέμου από το Πατριαρχείο στην Ελλάδα του Καποδίστρια.
Το βιβλίο προλογίζει ο γνωστός ερευνητής Θάνος Βερέμης, ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ.
”Το Εθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές”
(Διονύσιος Σολωμός)
Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός χωρίς Θρύλο
Ο ρόλος του στην Επανάσταση του 1821, μέσα από τις πηγές της εποχής.
Η Μαύρη Βίβλος του 1821
Ο Γρηγόριος Ε’ και άλλοι πατριάρχες, μέσα από τις αντεπαναστατικές τους εγκυκλίους
Διατίθεται σε Ebook
