ΓΡΑΦΕΙ Ο ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑΚΗΣ
Η Ανθή Σαμαρτζίδου μεγάλωσε στη Δράμα τον καιρό που υπήρχαν αλάνες για παιχνίδι, σε ένα σπίτι που εκτιμούσε την τέχνη, τη μόρφωση, σε μία εποχή που η εισβολή των ηλεκτρονικών μέσων ήταν σχεδόν ανύπαρκτη.
Τελείωσε νηπιαγωγός στο Α.Π.Θ., έκανε μεταπτυχιακό στο Open University της Αγγλίας πάνω στις Επιστήμες της Αγωγής, έχει πτυχίο πιάνου και αρμονίας και έχει σπουδάσει για έναν χρόνο σενάριο και εικονογράφηση κόμικ σε ιδιωτική σχολή στη Θεσσαλονίκη.
Συνήθως στα βιβλία της εμπνέεται από τον άνθρωπο. Η αναζήτηση του νοήματος θεωρεί πως είναι για μια προσωπική περιπέτεια. «Ακόμα και να ήθελα, δε νομίζω πως θα μπορούσα, να περάσω κάποιο νόημα σε κάποιον που δε θα έψαχνε να το βρει…» τονίζει.
Γράφω σημαίνει και επικοινωνώ. Είναι ένα είδος έμμεσης διαπραγμάτευσης, ένα ρίσκο που παίρνει ο συγγραφέας εμφανίζοντας το κείμενό του στο κοινό.
Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε;
Μεγάλωσα στη Δράμα, τον καιρό που υπήρχαν ακόμα οι αλάνες για παιχνίδι. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που εκτιμούσε την τέχνη, τη μόρφωση, στο δημόσιο σχολείο, στις κοπάνες, στις παρέες. Μεγάλωσα με την αφέλεια που μπορεί να κουβαλά ένα παιδί από την επαρχία και σε μία εποχή που η εισβολή των ηλεκτρονικών μέσων ήταν σχεδόν ανύπαρκτη.
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένας άνθρωπος πόσο καθορίζει το μέλλον του;
Το περιβάλλον σε ορίζει μέσα από τα συγκεκριμένα περιθώρια που σου αφήνει για να απλωθείς, με τον τρόπο που σου μαθαίνει να αισθάνεσαι ασφαλής, με τον τρόπο που σου μαθαίνει να σχετίζεσαι με τους ανθρώπους κοκ. Ορίζεται όμως και το ίδιο, διευρύνεται και αλλάζει σε βάθος χρόνου, από τους ίδιους τους ανθρώπους και τις επιλογές τους. Βέβαια, το κατά πόσο μπορούν τα άτομα να απλωθούν πέρα από αυτό που βλέπουν και αντιλαμβάνονται, χωρά πολλή κουβέντα. Είναι η περίπτωση του χρυσόψαρου και της γυάλας του. Το παρήγορο βέβαια είναι το πώς οι άνθρωποι έχουν το χάρισμα της φαντασίας. Μπορούν να φανταστούν πως κάτι υπάρχει και πέρα από τη γυάλα.
Ποιες είναι οι σπουδές σας;
Τελείωσα νηπιαγωγός στο Α.Π.Θ. και έκανα μεταπτυχιακό στο Open University της Αγγλίας πάνω στις Επιστήμες της Αγωγής. Έχω πτυχίο πιάνου και αρμονίας και έχω σπουδάσει για έναν χρόνο σενάριο και εικονογράφηση κόμικ σε ιδιωτική σχολή στη Θεσσαλονίκη.
Οι γονείς σας είχαν κάποια σχέση με την ζωγραφική;
Ο προπάππος μου, ο Κωνσταντίνος Σαμαρτζίδης, ήταν αγιογράφος και ζωγράφος. Έργα του υπάρχουν στο Τέμπλο της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, στο εκκλησάκι Αγίασμα της Πρώτης Σερρών, στο πατρικό μου σπίτι και σε ιδιωτικές συλλογές. Ο πατέρας μου αν και ποτέ δεν ασχολήθηκε ο ίδιος με τη ζωγραφική έχει μια μεγάλη συλλογή με κόμικ τα οποία από μικρή διάβαζα.
Πιστεύετε στο ταλέντο; Τι είναι το ταλέντο;
Ταλέντο είναι η ευκολία που έχει κάποιο άτομο να τα καταφέρνει σε κάποιον τομέα. Κάποιος μπορεί να έχει ταλέντο στο να σκιτσάρει, να αντιλαμβάνεται τη μελωδία, να έχει ευκαμψία, αρμονική κίνηση, να αντιλαμβάνεται τον χώρο κ.ο.κ. Όλα αυτά όμως θέλουν δουλειά, για να εξελιχθούν σε τέχνη ή επιστήμη, δηλαδή σε κάτι που η κοινωνία έχει αναγνωρίσει ως κάτι χρήσιμο ή ενδιαφέρον για την εξέλιξή της. Θέλουν προσπάθεια και επιμονή τόσο στο ατομικό, όσο και στο κοινωνικό επίπεδο. Το ταλέντο με την έννοια αυτή είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα, αλλά είναι και χάρισμα με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, αφού μπορεί να κάνει με μεγαλύτερη ευκολία από ότι σε άλλους ενδιαφέρουσα τη ζωή του ατόμου που το έχει.
Έχετε συγγράψει και εικονογραφήσει 11 βιβλία. Πώς ξεκινήσατε να γράφετε το πρώτο σας βιβλίο;
Όταν έκανα διπλωματική στη σχολή νηπιαγωγών στο Α.Π.Θ με θέμα την εικονογράφηση παραμυθιού και με επιβλέποντα τον ζωγράφο και καθηγητή στη σχολή, Νίκο Παραλή, μου είπε πως θα δημιουργούσε μια ομάδα στη σχολή, η «Ομάδα Πειραματικής Λογοτεχνίας», η οποία θα ασχολούνταν με αυτό που σήμερα έχει γίνει γνωστό ως δημιουργική γραφή. Ξεκίνησα να πηγαίνω στην ομάδα και στα μαθήματα που μας έκαναν ο Παραλής και ο Ανδρέας Καρακίτσιος, ο οποίος διδάσκει ακόμα το μάθημα της παιδικής λογοτεχνίας στη σχολή. Στο τέλος της χρονιάς εκδόθηκαν τέσσερα παραμύθια από την ομάδα με κείμενο της Σοφίας Γαβρηιλίδου-Σπυρίδου και δική μου εικονογράφηση. Έτσι ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια, βήμα-βήμα, ψάχνοντας, χάνοντας και βρίσκοντας. Έπειτα βρέθηκα στη Δράμα, μόλις είχα τελειώσει τις σπουδές μου στο κόμικ. Υπήρχαν κάποια ευρωπαϊκά προγράμματα για την εκπόνηση εργασιών που θα αφορούσαν τη διδασκαλία της τοπικής ιστορίας. Έκανα κάποιες κουβέντες με την τότε ΔΕΚΠΟΤΑ για τη δημιουργία ενός κόμικ για την ιστορία της Δράμας. Πειραματίστηκα αρκετά με τους χαρακτήρες, τον τρόπο εικονογράφησης, τον τρόπο που θα έπρεπε η πραγματική ιστορία να μπλεχτεί με την φανταστική. Ήμουν 24 χρονών. Μετά από τρία χρόνια εκδόθηκε από τη ΔΕΚΠΟΤΑ το «Σατυρικόν Δράμα». Αυτή ήταν και η πρώτη μου προσπάθεια να γράψω σενάριο.
Τι νιώθετε ότι είστε περισσότερο, εικονογράφος ή συγγραφέας;
Δεν αισθάνομαι ότι είμαι ιδιαίτερα το ένα ή το άλλο. Νιώθω την ανάγκη να εκφραστώ άλλες φορές με λέξεις κι άλλες με σχέδια ή και με τα δύο. Δεν ξέρω σε ποιο σημείο αυτής της προσπάθειας μπορεί κάποιος να χαρακτηρισθεί ως συγγραφέας ή ως εικονογράφος. Είναι μάλλον μία ταυτότητα που έρχεται από τους απ’ έξω παρά από τον ίδιο τον άνθρωπο που δημιουργεί…
Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε στη συγγραφή και πιο συγκεκριμένα στη συγγραφή αυτού του είδους;
Μεγάλωσα μέσα στα παραμύθια και συνεχίζω ως νηπιαγωγός να ζω μέσα σε αυτά. Όλος αυτός ο μαγικός ρεαλισμός με τον οποίο βλέπουν τα πράγματα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ένα πράγμα για ένα παιδί νηπιαγωγείου μπορεί να έχει χίλια ονόματα και εκατομμύρια ιδιότητες, συν τη μαγεία που μπορεί να κρύβει μέσα του! Ψάχνοντας το «νόημα» τα παιδιά αυτής της ηλικίας ταξιδεύουν σε φαντασιακούς κόσμους που θα θεωρούσα μεγάλο σφάλμα να μη γνωρίσω! Η συγγραφή λοιπόν τέτοιου είδους κειμένων προκύπτει από τα καθημερινά μου ταξίδια σε άγνωστες περιοχές του γαλαξιακού και εξω-γαλαξιακού μας συστήματος με συνοδοιπόρους τους νεαρούς μαθητές μου. Η πιο πρόσφατη γνωριμία μου ήταν το «Κόκκινο Πφνέϋ», ένα πλάσμα που ζει ανάμεσα σε δύο σπίτια και λατρεύει τις καταιγίδες…
Τι σημαίνει «γράφω» για σας;
«Γράφω» στο προσωπικό επίπεδο σημαίνει αποφορτίζω το σύστημα. Μηδενίζω. Κανένας όμως δεν μπορεί να γράφει ό,τι του κατέβει. Γιατί «γράφω» σημαίνει και επικοινωνώ. Παρουσιάζω στον αναγνώστη και τον κάνω συμμέτοχο σε έναν κόσμο φανταστικό. Είναι ένα είδος έμμεσης διαπραγμάτευσης, ένα ρίσκο που παίρνει ο συγγραφέας εμφανίζοντας το κείμενό του στο κοινό. Η «νομιμοποίηση» ή όχι της προσπάθειάς του έρχεται μέσα από αυτήν τη διαπραγμάτευση. Η συγγραφή είναι λοιπόν για εμένα ένα παιχνίδι επικοινωνίας με τον αναγνώστη.
Ποια είναι η πηγή της έμπνευσής σας;
Οτιδήποτε μπορεί να με συγκινήσει ή να μου κάνει εντύπωση. Συνήθως αυτό είναι οι άνθρωποι.
Ποια νοήματα θέλετε να περάσετε στους μικρούς αναγνώστες, με τα βιβλία σας;
Η αναζήτηση του νοήματος και η ανακάλυψή του είναι νομίζω μια προσωπική περιπέτεια. Ακόμα και να ήθελα, δε νομίζω πως θα μπορούσα, να περάσω κάποιο νόημα σε κάποιον που δε θα έψαχνε να το βρει. Η παλιά σχολή παραμυθιών είχε έναν διδακτισμό που σήμερα έχει ξεπεραστεί. Βέβαια ένα καλό παραμύθι είναι πάντα ένα καλό παραμύθι σε όποια σχολή και να ανήκει. Νομίζω πως το πιο σημαντικό σε αυτόν τον δίαυλο επικοινωνίας που ανοίγει κάποιος με τους αναγνώστες είναι το να σέβεται τη γλώσσα, τη φαντασία, τον άνθρωπο και το θαύμα της ζωής γενικότερα.
Τι ιδιαιτερότητες έχουν τα παιδιά ως αναγνώστες; Είναι πιο δύσκολο να τους τραβήξεις την προσοχή;
Το αντίθετο θα έλεγα. Η προσοχή τους δε διαρκεί πολύ, λόγω ηλικίας, μα τα πάντα θα μπορούσαν δυνητικά να τους κάνουν εντύπωση. Τόσο τα καλοδουλεμένα βιβλία, όσο και η πρόχειρη δουλειά. Σε αυτή τη φάση τα παιδιά δεν επιλέγουν βιβλία με βάση την ποιότητα. Τα βιβλία για αυτά είναι αντικείμενα, όπως τα παιχνίδια τους. Αυτό που τραβά την προσοχή τους, είναι κυρίως η εντυπωσιακή εικονογράφηση και η μουσική, αν το παραμύθι έχει και τραγούδια.
Θα πρέπει όμως να έχουμε στον νου μας πως υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, όσον αφορά τα βιβλία που απευθύνονται στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία.
Στις ηλικίες αυτές, η ανάγνωση του κειμένου γίνεται συνήθως από τους ενήλικες. Ο τρόπος λοιπόν που οι ενήλικες του περιβάλλοντός τους θα επιλέξουν ένα βιβλίο και ο τρόπος που θα τους το διαβάσουν, είναι πολύ σημαντικός για το πώς τα παιδιά θα εξελιχθούν αργότερα ως αναγνώστες. Έχει να κάνει τόσο με τον τρόπο που χειρίζονται οι ενήλικες το βιβλίο ως αντικείμενο, το ενδιαφέρον που δείχνουν, όσο και με το ζωντάνεμα των χαρακτήρων κατά την ανάγνωση, την απόδοση της εναλλαγής των συναισθημάτων των ηρώων, τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης ατμόσφαιρας ανάλογα με τα όσα διαδραματίζονται. Και σίγουρα υπάρχουν βιβλία που προσφέρονται περισσότερο από άλλα για μια ενδιαφέρουσα ανάγνωση.
Πριν μερικούς μήνες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις iWrite, το νέο βιβλίο σας «Το δρακούκι». Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτή την ιστορία.
Πριν από τρία χρόνια, αν θυμάστε, χιόνισε πολύ στη Δράμα. Ένα από εκείνα τα χιονισμένα απογεύματα βρεθήκαμε με ένα ζευγάρι φίλων μπροστά στο τζάκι και κουβεντιάζαμε. Ήταν Ο Δόκτωρ Λαμπιδάκος και η νεράιδα Ευδοντία… Ο Δόκτωρ Λαμπιδάκος που είναι οδοντίατρος και επισκέπτεται τα σχολεία για να εξετάσει τα παιδιά και να τους μιλήσει για θέματα υγιεινής των δοντιών, μου πρότεινε τότε, να γράψω μια ιστορία με θέμα τη στοματική υγιεινή και με ήρωες αγαπητούς στα παιδιά. Μέσα στις επόμενες ημέρες τον επισκέφθηκα και τον ρώτησα κάποια πράγματα για τη δράση των μικροβίων στη στοματοφαρυγγική κοιλότητα.
Έτσι δημιουργήθηκε το «Δρακούκι», από το δράκος και το αγγλικό cookie. Το Δρακούκι είναι μικρόβιο. Όμως έχει μία αδυναμία. Τα γλυκά! Όταν ζάχαρη μυρίσει –αχ! πως το ‘πλασε έτσι η φύση- το Δρακούκι θα λαλήσει και θα σκάψει , θα μαυρίσει όποιο δόντι συναντά!
Το «Δρακούκι» είναι μια ιστορία δράσης, όπου ο βασικός ήρωας, το Δρακούκι, προσπαθεί να γλιτώσει από τους διώκτες του, τον Δόκτορα Λαμπιδάκο και τη νεράιδα Βουρτσινέα Μπελαδόντη, ενώ έχει καταναλώσει μεγάλες ποσότητες ζάχαρης.
Το βιβλίο περιέχει και ένα cd με οκτώ τραγούδια, όπου στα τέσσερα από αυτά είναι μελοποιημένα τα ποιήματα του βιβλίου και τα τέσσερα είναι σε μορφή καραόκε για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε παραστάσεις, όπου θα τραγουδούν τα ίδια τα παιδιά.
Τη μελοποίηση έχει κάνει ο φίλος, εκπαιδευτικός, συνθέτης και μάγος της ψηφιακής τεχνολογίας, Στράτος Κυριαζίδης. Ο Στράτος έχει κάνει και το animation του βιβλίου, καθώς και το κανάλι με τα τραγούδια του βιβλίου, που υπάρχουν στο Youtube. Οι παιδικές φωνές στο cd είναι της κόρης μου, Γεωργίας Βουρνέλη- Σαμαρτζίδου, της Χριστίνας Λεμπιδάκη, της Κλειώς Μαλιαμάνη και της Ολυμπίας Παρασκεύα.
Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει μια υγιεινή συνταγή, τα «Δρακουκογλαστράκια» από τον φίλο και σεφ Στέργιο Κοζάκη.
Η καλλιτεχνική επιμέλεια του βιβλίου έγινε από τον φίλο και γραφίστα Markus Schaefer.
Όλη η προσπάθεια και όλη η περιπέτεια λοιπόν για την ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου, από το στάδιο της πρώτης κουβέντας μέχρι και την παρουσίασή του, έγινε με την καλή διάθεση που υπάρχει σε μία ομάδα φίλων.
Κατά πόσο η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου συμβάλλει στην ανάγνωσή του;
«Οι μορφωμένοι άνθρωποι διαβάζουν από τις εικόνες», λέει κάπου στο Δρακούκι η σοφή γιαγιά Ευδοντία στην εγγονή της. Στην περίπτωση των παιδιών που δεν ξέρουν ακόμα ανάγνωση αυτός είναι και ο τρόπος που διαβάζουν ένα βιβλίο. Η εικονογράφηση είναι γενικά πολύ σημαντική και, όσον αφορά το παιδικό βιβλίο, απαραίτητη.
Μια καλή εικονογράφηση κατά τη γνώμη μου πρέπει να υποστηρίζει, αλλά δεν είναι απαραίτητο να αποτυπώνει πιστά το κείμενο.
Μπορεί π.χ. να περιλαμβάνει στοιχεία που επιτρέπουν μια δεύτερη ανάγνωση, όπως δημιουργώντας στην εικόνα μια παράλληλη ιστορία που εκτυλίσσεται ταυτόχρονα με την κύρια και που δεν αναφέρεται πουθενά στο κείμενο π.χ. ιστορία των ποντικών που ζουν στην κουζίνα της Σταχτοπούτας. Άλλες φορές είναι τα αντικείμενα που εικονογραφούνται και δίνουν επιπλέον πληροφορίες για τους ήρωες και την εποχή. Άλλες πάλι υπάρχουν μπαλονάκια λόγου μέσα στην εικόνα, όπου οι ήρωες λένε κάτι που δεν είναι γραμμένο στο κείμενο. Το χρώμα επίσης και η ατμόσφαιρα που δημιουργείται στην εικόνα, εγείρουν συναισθήματα και εντυπώνονται στον θεατή με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που λειτουργεί το κείμενο.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να υποστηρίξει η εικονογράφηση το κείμενο και σίγουρα μία καλή εικονογράφηση βοηθά τους αναγνώστες να βυθιστούν μέσα στην ιστορία ή και να τη διαβάσουν με έναν άλλον εναλλακτικό τρόπο.
Όταν ήσασταν παιδί, ποιο βιβλίο είχατε αγαπήσει πολύ και ποιόν συγγραφέα;
Η «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ ήταν το βιβλίο που με είχε συνεπάρει και ακόμα και σήμερα σκέφτομαι πολλά σημεία του για την αλληγορία και τους συμβολισμούς τους.
Πείτε μας για ένα παιδικό βιβλίο που δεν έχετε γράψει εσείς και θα θέλατε να το είχατε γράψει.
Τίποτα δεν γίνεται χωρίς ταλέντο, έμπνευση και κόπο. Σίγουρα όμως είναι και τα προσωπικά βιώματα που οδηγούν κάποιον στη συγγραφή ενός συγκεκριμένου βιβλίου. Δεν έχω διαβάσει και δε γνωρίζω τη βιογραφία του Λιούις Κάρολ της «Αλίκης», ούτε αυτήν του Σαιντ-Εξυπερύ που έγραψε τον Μικρό Πρίγκιπα. Τη βιογραφία της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ που έγραψε τον Χάρι Πότερ θυμάμαι να την έχω διαβάσει και δεν ξέρω αν θα αντάλλασσα τα δικά μου βιώματα… Είναι περίπλοκη ιστορία… Θα ευχόμουν όμως η δική μου περιπέτεια, πραγματική και συγγραφική, να με οδηγήσει σε δρόμους παρόμοιους με τους δικούς τους! Νομίζω πως θα το διασκέδαζα πολύ!
Τα παιδιά διαβάζουν βιβλία σήμερα ή προτιμούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τις εξωτερικές δραστηριότητες; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να τα μυήσουμε στο μαγικό κόσμο των βιβλίων;
Η μύηση των παιδιών στον μαγικό κόσμο των βιβλίων, απαιτεί, όπως αναφέρατε και στην ερώτηση που μου κάνατε, «μαγικά»! Μίλησα νωρίτερα για την ευθύνη των ενηλίκων στο να δημιουργήσουν στα παιδιά τις προϋποθέσεις εκείνες που θα τα μεταμορφώσουν μεγαλώνοντας σε αναγνώστες. Τα βιβλία πρέπει να κυκλοφορούν μέσα στο σπίτι, όπως κυκλοφορούν τα τάμπλετ και τα κινητά. Όπως και τα τάμπλετ έχουν και τα βιβλία οδηγίες χρήσης. Θα πρέπει να δείξουμε στα παιδιά το πώς θα τα χρησιμοποιούν. Δεν είναι αυτονόητο!
Έπειτα, μια καλή ανάγνωση με τη ζωντανή φωνή της μαμάς ή του μπαμπά, του παππού ή της γιαγιάς, μπορεί να μην έχει τα εφέ του τάμπλετ, αλλά σίγουρα έχει το γέλιο και τη ζεστασιά μιας ανθρώπινης αλληλεπίδρασης! Και επειδή όλα γίνονται συνήθεια, η επανάληψη αυτής της ζεστασιάς, η ανάμνηση αυτής της εικόνας, θα φέρει «μαγικά» το παιδί και στην επόμενη φάση, όπου το παιδί θα διαβάζει πια μόνο του!
Ποια θεωρείτε ότι είναι τα κριτήρια για να διαλέξουμε για τα παιδιά μας βιβλία;
Η καλή εικονογράφηση, η σωστή χρήση της γλώσσας, το χιούμορ, αλλά και η προτιμήσεις των ίδιων των παιδιών, είναι βασικά κριτήρια. Νωρίτερα είπα πως τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ακόμη ποιοτικά κριτήρια στην επιλογή των βιβλίων τους. Μπορεί να επιλέξουν βιβλία με βάση τη διαδεδομένη κουλτούρα της ηλικίας τους, με βάση το εντυπωσιακό χρώμα κ.λπ. Παρόλα αυτά, στην προσπάθεια να ενισχύσουμε τη φιλαναγνωσία τους, πρέπει νομίζω να υποστηρίξουμε και τις επιλογές τους διαβάζοντας μαζί τους και σχολιάζοντας και τα βιβλία που έχουν επιλέξει τα ίδια.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου στις 2 Απριλίου, τι μήνυμα θα θέλατε να περάσετε στους γονείς;
Να θυμηθούν. Να ξαναζήσουν την αφέλεια και την αθωότητα του κόσμου των παραμυθιών, όπου όλα είναι δυνατά διαβάζοντας φωναχτά μαζί με τα παιδιά τους.
Μπορεί κάποιος να βιοποριστεί από το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα;
Δε νομίζω. Η αγορά είναι μικρή και τα έξοδα έκδοσης του παιδικού βιβλίου με την τετραχρωμία και τα σκληρά εξώφυλλα μεγάλα.
Ποια είναι τα συγγραφικά σας σχέδια για το επόμενο διάστημα;
Ετοιμάζω ένα παραμύθι με θέμα τα σύνορα, τους πρόσφυγες, τη μανία των ανθρώπων να ορίζουν τον χώρο τους και τους άλλους. Απευθύνεται κι αυτό, όπως και το προηγούμενο, σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Το κείμενο και τα τραγούδια είναι σχεδόν έτοιμα, μα η εικονογράφηση θέλει χρόνο. Προς το παρόν έχω κάποιες ακόμα παρουσιάσεις με το «Δρακούκι» που κάνει τα πρώτα του βήματα και χρειάζεται τη βοήθειά μου.
ΠΗΓΗ Ψίθυροι της Δράμας
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟ ΔΡΑΚΟΥΚΙ